تخمک گذاری چیست و چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ + علائم و روش‌های پیگیری چرخه

تخمک‌گذاری فرآیندی است که در آن یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود می‌شود و در امتداد لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند. این اتفاق بخش مهمی از چرخه قاعدگی است و تاثیر مستقیم روی احتمال بارداری فرد دارد. در این مقاله به شما می‌گوییم که تخمک گذاری چیست و چگونه می‌توان یک چرخه طبیعی و سالم تخمک‌گذاری برای باروری بهتر داشت.

تخمک گذاری چیست؟

تخمک‌گذاری زمانی است که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود، به سمت لوله فالوپ هدایت می‌شود تا برای لقاح آماده باشد. این مرحله معمولاً حدود دو هفته قبل از شروع دوره قاعدگی رخ می‌دهد. تقریباً هر ماه یک تخمک در یکی از تخمدان‌ها بالغ می‌شود. با رسیدن به بلوغ، تخمک توسط تخمدان آزاد می‌شود و وارد لوله فالوپ می‌شود تا راه خود را به سمت اسپرم و رحم پیدا کند. در این دوران پوشش رحم ضخیم شده است تا برای تخمک بارور شده آماده شود.

اگر هم بعد از تخمک‌گذاری لقاحی اتفاق نیفتد، پوشش رحم و همچنین خون دفع می‌شود. دفع تخمک بارور نشده و دیواره رحم، زمان قاعدگی و همان پریود است.

مراحل تخمگ گذاری

به‌طور کلی تخمک‌گذاری توسط تغییرات هورمونی، به‌ویژه افزایش هورمون لوتئینیزه کننده (LH) آغاز می‌شود و شامل مراحل زیر است:

1- آزادسازی تخمک:

افزایش هورمون باعث می‌شود تخمک بالغ که در یک فولیکول پر از مایع در تخمدان قرار دارد، پاره شده و آزاد شود.

2- حرکت در لوله فالوپ:

تخمک آزاد شده سپس از لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند.

البته برخی از زنان منظم تخمک‌گذاری نمی‌کنند و باروی ندارند. این گروه از افراد باید برای باردار شدن از فناوری‌های تولید مثلی کمک بگیرند.

تخمک گذاری چه زمانی اتفاق می‌افتد؟

اگر چرخه‌های قاعدگی منظمی دارید، احتمالاً هر ماه تخمک‌گذاری می‌کنید. هر چرخه تخمک‌گذاری هم به دو بخش تقسیم می‌شود:

• بخش اول چرخه یا فاز فولیکولی: این فاز از اولین روز آخرین قاعدگی (LMP) شروع می‌شود و تا زمان تخمک‌گذاری ادامه خواهد داشت. این نیمه اول چرخه می‌تواند برای هر زن از 7 روز تا 40 روز بسیار متفاوت باشد.
• نیمه دوم چرخه یا فاز لوتئال: این فاز از روز تخمک‌گذاری تا شروع پریود بعدی طول می‌کشد. فاز لوتئال جدول زمانی دقیق‌تری دارد و معمولاً فقط 12 تا 16 روز از روز تخمک‌گذاری فاصله دارد.

درواقع چرخه ماهانه یک زن از اولین روز قاعدگی تا اولین روز قاعدگی بعدی او اندازه‌گیری می‌شود. چرخه قاعدگی معمولاً بین ۲۸ تا ۳۲ روز است، اما برخی از زنان ممکن است چرخه‌های بسیار کوتاه‌تر یا بسیار طولانی‌تری داشته باشند. تخمک‌گذاری را می‌توان با شروع از اولین روز آخرین دوره قاعدگی (LMP) با محاسبه ۱۲ تا ۱۶ روز از دوره مورد انتظار بعدی محاسبه کرد.

بیشتر زنان در هر زمانی بین روز ۱۱ تا ۲۱ چرخه خود، از اولین روز LMP، تخمک‌گذاری می‌کنند. این زمانی است که بسیاری آن را “زمان باروری” چرخه یک زن می‌نامند زیرا رابطه جنسی در این زمان احتمال بارداری را افزایش می‌دهد.

اگر مانند بسیاری از افراد، چرخه قاعدگی شما ۲۸ روزه نیست، می‌توانید با پیگیری زمان شروع و پایان دوره‌های قاعدگی خود، طول چرخه و زمان تخمک‌گذاری خود را پیدا کنید. اپلیکیشن‌های موبایلی زیادی برای کمک به پیگیری چرخه‌های قاعدگی و پیش‌بینی تخمک‌گذاری در دسترس هستند و می‌توانید باتوجه به نیازهای خود بهترین اپلیکیشن پریود را برای پیش‌بینی تخمک‌گذاری انتخاب کنید.

چه چیزهایی مانع تخمک ‌گذاری می‌شود؟

روز تخمک‌گذاری تعیین می‌کند که چرخه قاعدگی فرد چقدر طول می‌کشد. البته عوامل بیرونی مانند استرس، بیماری و اختلال در روال عادی می‌توانند چرخه قاعدگی و تخمک گذاری را به هم بزنند و باعث تغییر زمان پریود فرد شوند.

پس این باور قدیمی که استرس می‌تواند بر پریود تأثیر بگذارد، فقط تا حدی درست است. استرس می‌تواند بر تخمک‌گذاری فرد تأثیر بگذارد و در نهایت زمان پریود او را تغییر بدهد. اما استرس در حوالی زمان پریود مورد انتظار، آن را به تأخیر نمی‌اندازد – از قبل مشخص شده بود که 12 تا 16 روز زودتر چه زمانی خواهد بود!

البته روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری و برخی بیماری‌های خاص می‌توانند مانع تخمک‌گذاری شوند. مثلا تخمک گذاری در موارد زیر اصلا اتفاق نمی‌افتد:

• مصرف قرص ضدبارداری
• بارداری
• یائسگی

همچنین چندین روش هورمونی پیشگیری از بارداری وجود دارد که از آزاد شدن تخمک توسط تخمدان‌ها جلوگیری می‌کند:

• ایمپلنت پیشگیری از بارداری
• IUD پروژسترون
• NuvaRing
• تزریق آمپول پیشگیری از بارداری
• قرص
• چسب پیشگیری از بارداری

علاوه بر این‌ها به‌گفته وب‌سایت مدیکال نیوز تودی (medicalnewstoday.com) برخی از بیماری‌ها و شرایط پرشکی خاص هم ممکن است مانع تخمک‌گذاری شوند. ازجمله:

• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
• اختلالات خوردن که مانع ترشح هورمون‌های خاص توسط مغز می‌شوند
• شرایط ژنتیکی مانند سندرم ترنر

Some health conditions that may prevent ovulation includeTrusted Source:

• polycystic ovary syndrome (PCOS)
• eating disorders that prevent the brain from secreting certain hormones
• genetic conditions, such as Turner syndrome

علائم تخمک گذاری چیست؟

علائم مختلفی وجود دارد که می‌تواند نشان بدهد تخمک‌گذاری در حال وقوع است یا اخیراً اتفاق افتاده است، از جمله تغییرات در مخاط دهانه رحم، افزایش دمای بدن و برخی دردهای شکمی.

بیشتر افراد در زمان تخمک‌گذاری متوجه نشانه‌های زیر می‌شوند:

• ترشحات یا مخاط واژن لغزنده و لیز می‌شود (مانند سفیده تخم‌مرغ).
• درد شکم، اغلب در یک طرف شکم.
• علائم قبل از قاعدگی (مانند بزرگ شدن و حساسیت سینه، نفخ شکم و بدخلقی).
• کاهش جزئی در دمای پایه بدن و به دنبال آن افزایش شدید پس از تخمک‌گذاری.
• دهانه رحم تغییر موقعیت می‌دهد و بالا، نرم و باز می‌شود.

برخی افراد ممکن است علائم و نشانه‌های دیگری را هم تجربه کنند. مثلا:

• لکه‌بینی خفیف.
• گرفتگی یا درد خفیف در یک طرف لگن.
• حساس شدن سینه‌ها.
• افزایش میل جنسی.
• تشدید شدن حس بویایی، چشایی یا بینایی.

بهترین راه برای پیگیری چرخه تخمک گذاری چیست؟

یکی از مهمترین بخش‌ها برای کامل کردن پاسخ به پرسش تخمک گذاری چیست، نحوه پیگیری چرخه تخمک‌گذاری است. این پیگیری کمک می‌کند تا چرخه قاعدگی فرد منظم‌تر باشد و اگر می‌خواهد برای باردار شدن تلاش کند، بهترین تاریخ را برای رابطه جنسی انتخاب کند.

همانطور که گفتیم تخمک‌گذاری می‌تواند در زمان‌های مختلفی در طول یک چرخه رخ دهد و ممکن است هر ماه در روز متفاوتی اتفاق بیفتد. بنابراین پیگیری چرخه تخمک‌گذاری بسیار مهم است و خوشبختانه، تعدادی ابزار نمودار باروری رایگان برای کمک به زنان در شناسایی روزهای اوج باروری آنها وجود دارد.

معمولا از چند روش زیر می‌توان چرخه تخمک‌ گذاری را پیگیری کرد:

1. بررسی علائم جسمی تخمک گذاری

یکی از ساده‌ترین راه‌های برای پیگیری تاریخ تخمک‌گذاری این است که حواستان به نشانه‌های پیش از قاعدگی باشد. مثلا افرایش ترشحات واژن و مخاط دهانه رحم یا بالا رفتن دمای پایه بدن و دیگر علائم تخمک گذاری می‌تواند به شما بگوید که در زمان تخمک‌گذاری هستید.

2. استفاده از کیت تخمک گذاری

برای پیگیری دقیق‌تر تخمک‌گذاری می‌توانید از کیت پیش‌بینی تخمک‌گذاری استفاده کنید. بیشتر این کیت‌ها با اندازه‌گیری سطح هورمون لوتئینیزه‌کننده (LH) در ادرار کار می‌کنند. افزایش سطح LH یعنی مثبت شدن نتیجه و نشان می‌دهد که احتمالاً در ۲۴ تا ۳۶ ساعت آینده تخمک‌گذاری خواهید کرد.

نحوه استفاده از کیت تخمک گذاری هم بسیار ساده است. فقط کافی‌ست روی کیت ادرار کنید یا کیت را در ظرف اداری که آماده کرده‌اید فرو ببرید.

3.  استفاده از اپلیکشن‌های ردیابی پریود

روش تقویمی، که در آن افراد چرخه قاعدگی خود را روی یک تقویم یادداشت می‌کنند و حواسشان به روز تخمک‌گذار است این روزها خیلی استفاده نمی‌شود. درعوض خیلی‌ها ترجیح می‌دهند تا از انواع اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های موبایلی ردیابی چرخه پریود برای تعیین دقیق روز تخمک‌گذاری استفاده کنند.

این اپلیکیشن‌های تخصصی می‌تواند به شما در تعیین زمان باروری‌تان کمک کند. همچنین اگر در روزهای باروری بعدی باردار شوید، می‌تواند تاریخ زایمان شما را تخمین بزند.

چند روش برای افزایش شانس تخمک ‌گذاری

حالا که دیدیم تخمک گذاری چیست و چقدر برای باروری و باردار شدن مهم است، بد نیست با روش‌های مختلف افزاش شانس تخمک‌گذاری هم آشنا شویم. خوشبختانه راه‌های زیادی برای افزایش شانس تخمک‌گذاری وجود دارد.

مخصوصا اگر کسی قصد باردار شدن دارد بد نیست با کمک ترفندهای ساده زیر شانس تخمک‌گذاری خود را افزایش بدهد:

• با خوردن وعده‌های غذایی منظم و متعادل، وزن سالم خود را حفظ کند.
• به‌طور منظم ورزش کند – اما از ورزش کردن بیش از حد خودداری کند.
• سطح استرس خود را با تکنیک‌های آرامش یا ذهن آگاهی مدیریت کند.

همچنین اگر کسی به‌طور منظم تخمک‌گذاری نمی‌کند، قرص‌ها و تزریق‌ها می‌توانند هورمون‌هایی که تخمک‌گذاری را کنترل می‌کنند در بدن او افزایش بدهند. البته دوز دارو باید به دقت کنترل شود تا احتمال بارداری چندقلویی کمتر شود.

اگر به تخمک‌گذاری خود شک دارید، می‌توانید از پزشک خود بخواهید که آزمایش پزشکی برای اطمینان از تخمک‌گذاری برایتان بنویسد. مثلا یک آزمایش خون که پروژسترون را بررسی می‌کند. همیشه سطح مشخصی از پروژسترون به‌معنای تخمک‌گذاری است.

چند واقعیت جالب درباره تخمک گذاری

در پایان مقاله بد نیست چند واقعیت جالب و عجیب از چرخه تخمک گذاری را با هم مرور کنیم:

• یک تخمک ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از ترک تخمدان زنده می‌ماند.
• به‌طور معمول در هر بار تخمک‌گذاری فقط یک تخمک آزاد می‌شود.
• لانه گزینی تخمک بارور شده معمولاً ۶ تا ۱۲ روز پس از تخمک‌گذاری انجام می‌شود.
• هر زن با میلیون‌ها تخمک نابالغ متولد می‌شود که منتظر شروع تخمک‌گذاری هستند.
• حتی اگر تخمک‌گذاری رخ نداده باشد، ممکن است یک دوره قاعدگی رخ دهد.
• حتی اگر دوره قاعدگی رخ نداده باشد، تخمک‌گذاری می‌تواند اتفاق بیفتد.
• اگر تخمک بارور نشود، تجزیه شده و به داخل پوشش رحم جذب می‌شود.

سخن پایانی

تخمک‌گذاری فرآیندی است که در آن بدن یک تخمک را از تخمدان آزاد می‌کند تا اسپرم آن را بارور کند. بدن در طول تخمک‌گذاری بیشترین مقدار هورمون استروژن را تولید می‌کند. به‌محض اینکه تخمدان‌ها تخمک را آزاد می‌کنند، سطح استروژن در بدن شروع به کاهش می‌کند. جالب است بدانید که تخمک‌گذاری فقط حدود ۱ روز طول می‌کشد. برای همین هم زمان تخمک گذاری یکی از مهمترین چیزهایی است که یک زن باید در مورد بدن خود بداند. زیرا عامل تعیین‌کننده در باردار شدن و جلوگیری از بارداری است.

منابع: betterhealth, mayoclinic

سولات متداول