چرا پریود شما عقب می‌افتد؟ علت عقب افتادن پریود چیست؟
قاعدگی یک رویداد دوره‌ای است که از سن بلوغ تا دوران یائسگی برای بیشتر زنان رخ می‌دهد و نشانگر سلامت هورمونی و باروری بدن است. معمولاً چرخه قاعدگی بین ۲۱ تا ۳۵ روز طول می‌کشد و بیشتر افراد فاصله‌ای حدود ۲۸ روز را تجربه می‌کنند. هر تغییری در نظم این چرخه، به‌ویژه تأخیرهای بیش‌ازحد انتظار، می‌تواند سؤالات زیادی را در مورد علل و اهمیت آن ایجاد کند.
ازآنجاکه عقب افتادن پریود ممکن است گاهی ناشی از موارد بی‌خطر مانند استرس یا تغییر سبک زندگی باشد؛ ولی درعین‌حال می‌تواند علامتی از بیماری‌های جدی‌تر نیز محسوب شود. در ادامه به بررسی مهم‌ترین علت عقب افتادن پریود، راه‌های تشخیص و مدیریت آن و نیز راهکارهایی برای پیشگیری از بی‌نظمی‌های قاعدگی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
| علت تأخیر قاعدگی | توضیح کوتاه | راهکار پیشنهادی |
|---|---|---|
| بارداری | افزایش هورمون hCG مانع پریود می‌شود | تست بارداری و مشاوره با پزشک |
| استرس و اضطراب | مختل شدن محور هورمونی مغز و تخمدان | تکنیک‌های آرام‌سازی و کاهش استرس |
| ورزش شدید | کاهش چربی بدن و تغییرات هورمونی | تعدیل شدت تمرینات و تغذیه مناسب |
| تغییرات وزن | کاهش یا افزایش وزن شدید باعث اختلال هورمونی می‌شود | حفظ وزن نرمال و تغذیه سالم |
| اختلالات تیروئید | کم‌کاری یا پرکاری تیروئید چرخه را مختل می‌کند | آزمایش و درمان دارویی توسط پزشک |
| سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) | اختلال در تخمک‌گذاری و افزایش آندروژن‌ها | داروهای هورمونی، رژیم، ورزش |
| داروها و بیماری‌های مزمن | برخی داروها و بیماری‌ها بر هورمون‌ها اثر می‌گذارند | مشورت با پزشک برای تنظیم دارو یا درمان بیماری |
| تغییرات سبک زندگی | سفر، کم‌خوابی، رژیم نامتعادل | ایجاد نظم خواب، ورزش متعادل و تغذیه صحیح |
بررسی دلایل شایع عقب افتادن پریود
قاعدگی نامنظم یا دیرهنگام می‌تواند به‌دلایل مختلفی رخ بدهد. برخی از این دلایل موقت و زودگذرند؛ اما تعدادی از آن‌ها ممکن است نیاز به بررسی و درمان تخصصی داشته باشند. به‌طورکلی، علت عقب افتادن پریود می‌تواند یک یا چند مورد از عوامل زیر باشد:
بارداری
یکی از نخستین احتمالاتی که هنگام تأخیر قاعدگی مطرح می‌شود، بارداری است. اگر رابطه جنسی محافظت‌نشده‌ای داشته‌اید و عادت ماهانه‌تان عقب افتاده است، بهتر است یک تست بارداری انجام بدهید. توقف پریود در بارداری ناشی از افزایش هورمون hCG است که مانع ریزش دیواره رحم می‌شود. برای کاهش احتمال بارداری استفاده از کاندوم یکی از مؤثرترین راه‌ها است.
استرس و اضطراب
استرس مزمن می‌تواند بر محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان تأثیر می‌گذارد و الگوی ترشح هورمون‌ها را مختل کند. در شرایط استرس شدید، ممکن است حتی چندین ماه پریود رخ ندهد یا دچار نامنظمی‌های مداوم در چرخه قاعدگی شوید. همچنین تغییر ناگهانی در برنامه روزانه، افسردگی و اضطراب حاد می‌تواند نظم سیکل قاعدگی را برهم بزند.
ورزش شدید و فعالیت بدنی سنگین
ورزش‌های سنگین روزانه یا تمرینات حرفه‌ای مانند تمرین برای ماراتن اغلب با کاهش سطح چربی بدن و تغییر در هورمون‌ها همراه است. این امر می‌تواند به توقف موقت پریود یا تأخیر چشمگیر آن منجر شود.
تغییرات وزن (کاهش یا افزایش شدید)
کاهش وزن ناگهانی یا اختلالات خوردن نظیر بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا) و پرخوری عصبی (بولیمیا) با ازبین‌بردن تعادل هورمونی می‌تواند به نبود یا عقب‌افتادن قاعدگی بینجامد. در سمت دیگر، چاقی و افزایش وزن شدید نیز ممکن است سطح استروژن را بالا ببرد؛ درنتیجه سیکل را به‌هم بریزد یا پریود را متوقف کند.
تغییر در برنامه خواب و سفرهای طولانی
پروازهای طولانی‌مدت یا تغییر مکرر شیفت کاری (روز و شب) با اختلال در ریتم شبانه‌روزی، تأخیر یا بی‌نظمی در قاعدگی را به‌دنبال دارد. این تغییرات ساعت بیولوژیک بدن را مختل می‌کند و منجر به ناهماهنگی در ترشح هورمون‌ها می‌شود و می‌تواند علت عقب افتادن پریود باشد.
مصرف داروها و تأثیر آن‌ها بر قاعدگی
برخی داروها از جمله داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدروان‌پریشی، کورتیکواستروئیدها، داروهای ضدتشنج و البته انواع قرص‌های ضدبارداری هورمونی می‌توانند بر چرخه قاعدگی تأثیر گذاشته و آن را نامنظم کنند. تغییر روش‌های جلوگیری از بارداری نیز گاهی باعث تأخیر پریود یا لکه‌بینی غیرمعمول می‌شود.
بیماری‌ها و برخی شرایط پزشکی
گاه بیماری‌های حاد مانند عفونت شدید تنفسی یا گوارشی که باعث کاهش وزن و اختلال در متابولیسم بدن می‌شوند، می‌توانند علت عقب افتادن پریود باشند. در صورت بهبود بیماری، چرخه قاعدگی غالباً به حالت طبیعی باز می‌گردد.
اختلالات تیروئید (کم‌کاری یا پرکاری تیروئید)
تیروئید نقش کلیدی در تنظیم متابولیسم و هورمون‌های جنسی دارد. کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث قاعدگی‌های سنگین یا نامنظم شود و پرکاری تیروئید گاه به خونریزی کم یا توقف پریود می‌انجامد. به‌همین‌علت، بررسی عملکرد تیروئید برای افرادی که دچار عقب افتادگی‌های مکرر پریود هستند، ضروری است.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
در این سندرم، سطح هورمون‌های مردانه (آندروژن) در بدن افزایش می‌یابد و تخمدان‌ها اغلب پر از کیست‌های کوچک می‌شوند. اختلال در تخمک‌گذاری منجر به بی‌نظمی‌های قاعدگی و حتی توقف آن می‌شود. افراد مبتلا به PCOS ممکن است علائمی مانند رشد موهای زائد صورت، آکنه و اضافه‌وزن نیز داشته باشند.
دیابت و بیماری‌های مزمن
نوسانات قند خون در دیابت می‌تواند با ترشح هورمون‌های جنسی تداخل داشته باشد و به نامنظمی قاعدگی منجر شود. برخی بیماری‌های مزمن دیگر نیز، مانند بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن) با ایجاد سوء جذب مواد مغذی بر چرخه قاعدگی اثر می‌گذارند و می‌توانند علت عقب افتادن پریود باشند.
نارسایی زودرس تخمدان (POI)
زمانی که عملکرد تخمدان‌ها در سنین زیر ۴۰ سال به‌شدت کاهش می‌یابد یا متوقف می‌شود، فرد ممکن است دچار توقف پریود یا بی‌نظمی‌های مکرر شود. این وضعیت را POI می‌نامند که علائم آن شبیه یائسگی زودرس است.
عفونت‌ها و بیماری‌های عفونی
بیماری‌های مقاربتی درمان‌نشده مانند سوزاک یا کلامیدیا با گسترش به رحم و تخمدان‌ها ممکن است چرخه قاعدگی را مختل کنند و عقب افتادن پریود و ترشحات سفید واژن باشند. عفونت لگنی (PID) نیز می‌تواند علاوه‌بر درد به پریودهای نامنظم منجر شود. رعایت بهداشت قاعدگی یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای پیشگیری از چنین مشکلاتی است.
شیردهی و تأثیر آن بر قاعدگی
بسیاری از زنان در دوران شیردهی، به‌ویژه در ماه‌های نخست، تجربه کاهش یا توقف قاعدگی دارند. علت پریود نشدن با این پدیده به‌دلیل ترشح هورمون پرولاکتین برای تولید شیر رخ می‌دهد که مانع تخمک‌گذاری است. با کاهش شیردهی، اغلب سیکل به حالت طبیعی باز می‌گردد.
یائسگی و منوپاز زودرس
یائسگی هم می‌تواند از دلایل پریود نشدن باشد. با نزدیک‌شدن به سن یائسگی (حدود ۴۵ تا ۵۵ سالگی) سیکل قاعدگی ممکن است نامنظم شود و گاه چند ماه به تعویق بیفتد. اگر این اتفاق در سنین پایین‌تر از ۴۰ سال بیفتد به آن یائسگی زودرس می‌گویند که نیازمند بررسی علت زمینه‌ای است.
تأثیر سبک زندگی بر نظم قاعدگی
عادت‌های روزمره می‌توانند نقش بسزایی در سلامت هورمونی داشته باشند. رژیم غذایی نامناسب و کمبود مواد مغذی مهم، استرس شدید و نداشتن خواب کافی همگی قادرند تعادل هورمونی را برهم بزنند. برای مثال، کمبود چربی‌های سالم در رژیم غذایی یا دریافت ناکافی پروتئین و ویتامین‌ها ممکن است به اختلال تخمک‌گذاری منجر شود. همچنین استرس مداوم نه‌تنها باعث افزایش کورتیزول خون می‌شود، بلکه می‌تواند به‌مرورزمان سیکل‌های قاعدگی را نامنظم کند. ازسویی، ورزش منظم و متعادل و استراحت کافی موجب بهبود گردش خون و تعادل هورمونی می‌شود و نظم قاعدگی را ارتقا می‌دهد. جالب است بدانید که طبق گفته وب‌سایت verywellhealth.com:
“Extreme exercise can cause changes in pituitary hormones and thyroid hormones, which can impact ovulation and menstruation. Working out for one or two hours per day shouldn’t affect your menstrual cycle. It usually takes hours upon hours of demanding exercise every day for these hormonal changes to occur.”
«ورزش شدید می‌تواند باعث تغییر در هورمون‌های هیپوفیز و تیروئید شود که این موضوع ممکن است بر تخمک‌گذاری و چرخه قاعدگی تأثیر بگذارد. بااین‌حال، ورزش‌کردن به‌مدت یک تا دو ساعت در روز معمولاً تأثیری بر چرخه قاعدگی ندارد. برای بروز چنین تغییرات هورمونی، معمولاً نیاز به ساعت‌ها تمرین سنگین روزانه است.»
پس اگرچه ورزش برای نظم پریود خوب است؛ اما ورزش بسیار سنگین هم می‌تواند علت عقب افتادن پریود باشد.
نحوه تشخیص و زمان مراجعه به پزشک برای عقب افتادن پریود
اگر یک دوره قاعدگی شما به تعویق افتاد و مطمئن هستید که باردار نیستید، جای نگرانی فوری وجود ندارد؛ اما اگر تأخیر پریود بیش‌از یک دوره رخ بدهد یا با علائمی مانند درد شدید لگن، تب، تهوع یا هرگونه خونریزی غیرطبیعی همراه باشد، ضروری است با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.
روش‌های تشخیصی معمول شامل معاینه لگنی، سونوگرافی رحم و تخمدان‌ها برای بررسی وجود کیست‌ها یا ناهنجاری‌های ساختاری است. آزمایش خون نیز برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئید، هورمون‌های جنسی (استروژن، پروژسترون) و هورمون‌های مرتبط با تخمدان یا اختلالات هورمونی دیگر انجام می‌شود. در صورت نیاز، پزشک ممکن است روش‌هایی چون هیستروسکوپی یا بیوپسی آندومتر را برای رد احتمال عفونت، پولیپ و ضایعات غیرعادی تجویز کند.
درمان‌های موجود برای تنظیم قاعدگی
گزینه‌های درمانی بسته به‌علت عقب افتادن پریود (علت زمینه‌ای اصلی) متفاوت است. در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی و کاهش استرس می‌تواند مشکل را حل کند؛ اما گاه نیاز به داروها یا اقدامات تخصصی‌تر است:
تغییرات در سبک زندگی و مدیریت استرس
رعایت تعادل در برنامه غذایی، خودداری از رژیم‌های بسیار کم‌کالری، ورزش منظم و به‌اندازه و به‌کارگیری روش‌های آرام‌سازی مانند یوگا و مدیتیشن در بسیاری از موارد کافی است تا سیکل قاعدگی مجدداً منظم شود.
درمان‌های دارویی و هورمونی
اگر تأخیر قاعدگی به‌علت تعادل‌نداشتن هورمونی باشد، قرص‌های ضدبارداری یا داروهای پروژسترونی می‌توانند نظم چرخه را بهبود ببخشند. در صورت اختلال تیروئید، داروهای تنظیم‌کننده هورمون تیروئید تجویز می‌شود. گاه نیز متفورمین برای مبتلایان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا دیابت به کار می‌رود.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط
اگر عفونت لگنی یا بیماری مزمنی چون سلیاک، دیابت یا اختلالات خودایمنی عامل بی‌نظمی پریود است با مدیریت صحیح آن بیماری، معمولاً چرخه قاعدگی هم به حالت طبیعی باز می‌گردد. در موارد نارسایی زودرس تخمدان یا یائسگی زودرس، پزشک ممکن است هورمون‌درمانی جایگزین (HRT) را پیشنهاد بدهد.
راه‌های پیشگیری از بی‌نظمی‌های قاعدگی
گرچه امکان حذف تمام عوامل بیرونی استرس‌زا یا پیشامدهای پیش‌بینی‌نشده وجود ندارد؛ اما رعایت برخی نکات کلی می‌تواند به منظم ماندن چرخه قاعدگی و حذف علت عقب افتادن پریود کمک کند:
- رژیم غذایی متعادل، شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین کافی را در برنامه خود بگنجانید.
- فعالیت بدنی منظم اما نه بیش‌ازحد (حدود ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش متوسط) را داشته باشید.
- زمان‌بندی منظم خواب و اجتناب از کم‌خوابی را رعایت کنید.
- مدیریت استرس با تکنیک‌هایی مثل تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن یا مشاوره روان‌شناسی در صورت نیاز.
- مراجعه منظم به متخصص زنان برای انجام معاینات روتین (پاپ اسمیر، سونوگرافی و بررسی‌های هورمونی در صورت لزوم) می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات جدی جلوگیری کند. در صورت مشاهده هرگونه علامت غیرعادی مانند طولانی‌شدن فاصله بین پریودها، خونریزی بسیار شدید یا درد غیرقابل‌تحمل، بهتر است بی‌درنگ با پزشک مشورت کنید.
در کنار پیگیری منظم وضعیت سلامت خود، برخورداری از محصولات قاعدگی باکیفیت و متنوع می‌تواند این دوران را راحت‌تر کند. گروچا با عرضۀ گزینه‌های پایدار و مقرون‌به‌صرفه، انتخاب‌های گوناگونی را برای بانوان فراهم ساخته است؛ از پک‌های قاعدگی آرامش دورامنس که شامل پچ‌های گرم‌کننده برای تسکین درد است تا شورت‌های جذبی Levva Pharma برای استفاده روزانه و هنگام ورزش یا نوارهای بهداشتی پارچه‌ای قابل‌شست و شو Dokht برای دوستداران محصولات چندبارمصرف.
همچنین پک قاعدگی ویژه نوجوانان گروچا با هدف آگاه‌سازی و حمایت دختران در شروع دوران قاعدگی، نمونه‌ای از رویکرد این برند در بهبود تجربه قاعدگی به شمار می‌آید. انتخاب محصولات مناسبی که نیازهای فردی شما را تأمین کند در کنار آگاهی و مراقبت به‌موقع، می‌تواند به شما کمک کند دوره‌های قاعدگی خود را با آرامش و اعتمادبه‌نفس بیشتری طی کنید.
سخن پایانی
عقب افتادن پریود پدیده‌ای است که اغلب زنان طی زندگی خود تجربه می‌کنند؛ اگرچه در بسیاری موارد علت عقب افتادن پریود، موقتی است؛ مثلاً استرس، تغییر سبک زندگی یا تغییرات وزن است؛ اما ممکن است نشان‌دهندۀ مشکلات جدی‌تری مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، اختلالات تیروئید یا سایر بیماری‌های مزمن باشد.
توجه به الگوی منظم قاعدگی، انجام تست بارداری در صورت تأخیر، ثبت علائم جسمی و روحی و مراجعه به‌موقع به پزشک در صورت بروز علائم هشداردهنده، کمک می‌کند تا علت اصلی تأخیر شناسایی و درمان مناسب صورت بگیرد. همچنین، مدیریت استرس، تغذیه و سبک زندگی سالم نقش اساسی در پیشگیری از بی‌نظمی‌های قاعدگی ایفا می‌کنند.
سوالات متداول
شایع‌ترین دلیل عقب افتادن پریود چیست؟
بارداری، استرس، تغییرات وزن و اختلالات هورمونی از مهم‌ترین دلایل هستند.
چگونه می‌توان از نامنظمی پریود پیشگیری کرد؟
با مدیریت استرس، رژیم غذایی متعادل، خواب کافی، ورزش منظم و معاینات پزشکی دوره‌ای.
