بهترین قرص جلوگیری از بارداری + راهنمای مصرف ایمن

انتخاب بهترین قرص جلوگیری از بارداری برای هر شخص بستگی به شرایط و سابقه پزشکی او دارد و باید بر اساس مشورت با پزشک انجام شود. برای بیشتر افراد، قرص‌های ترکیبی (حاوی استروژن و پروژستین) گزینه‌ای موثر و مفید هستند که علاوه بر جلوگیری از بارداری، قاعدگی را تنظیم کرده، خونریزی را کاهش می‌دهند و خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را کاهش می‌دهند. با این حال، افرادی که مشکلات قلبی یا لخته‌شدن خون دارند، باید از این نوع قرص‌ها اجتناب کنند. برای کسانی که به استروژن حساسیت دارند یا در دوران شیردهی هستند، قرص‌های پروژستینی (مینی‌پیل) بهترین انتخاب‌اند، چون فقط حاوی پروژستین هستند و نیاز به مصرف دقیق و منظم دارند. همچنین، قرص‌های اورژانسی برای مواقع اضطراری مانند فراموشی مصرف یا پاره‌ شدن کاندوم مناسب اند، اما نباید به‌عنوان روش پیشگیری روتین استفاده شوند.

مکانیسم عملکرد بهترین قرص جلوگیری از بارداری چگونه است؟

طبق گفته وب‌سایت medicalnewstoday.com:

“Birth control pills are medications that help prevent pregnancy. They contain synthetic hormones. Some pills contain estrogen and progestin, others only progestin.”

«قرص‌های جلوگیری از بارداری داروهایی هستند که به پیشگیری از بارداری کمک می‌کنند. این قرص‌ها حاوی هورمون‌های مصنوعی هستند. برخی از آن‌ها شامل استروژن و پروژستین‌اند، درحالی‌که برخی دیگر فقط حاوی پروژستین هستند.»

همه انواع بهترین قرص جلوگیری از بارداری با مکانیزم‌های مختلف، مانع از تشکیل بارداری می‌شوند. این قرص‌ها باعث می‌شوند تخمدان‌ها آزاد‌کردن تخمک را متوقف یا محدود کنند و به عبارتی، روند تخمک‌گذاری را مختل می‌کنند. علاوه‌بر آن،‌ این داروها ترشحات دهانه رحم را غلیظ‌تر می‌سازند تا اسپرم نتواند به‌راحتی وارد رحم شود. همچنین اگر به هر دلیلی لقاحی صورت بگیرد، قرص‌های ضدبارداری با تغییر‌دادن دیواره داخلی رحم (اندومتر)، مانع جای‌گرفتن و رشد تخم لقاح‌یافته خواهند شد.

نکته مهم این است که وقتی درباره عملکرد قرص‌های ضدبارداری صحبت می‌کنیم، باید بدانید مصرف روزانه و منظم آن‌ها بسیار حیاتی است. این قرص‌ها در صورت رعایت دقیق زمان مصرف، بیش‌از ۹۹٪ درصد تأثیرگذارند و از بارداری ناخواسته جلوگیری می‌کنند؛ اما اگر استفاده آن‌ها نادرست باشد، احتمال بروز اشتباه بالا می‌رود و کارایی کاهش می‌یابد. به‌همین‌دلیل، آشنایی با انواع بهترین قرص جلوگیری از بارداری، زمان‌بندی مصرف و نحوه شروع مهم است تا بتوان از مزایای قرص با کمترین عوارض بهره برد.

بررسی انواع قرص‌های جلوگیری از بارداری

در بازار دو گروه اصلی قرص ضد بارداری داریم که هرکدام ساختار و مکانیسم متفاوتی دارند و با عناوین «قرص ترکیبی» و «قرص پروژستینی (مینی‌پیل)» شناخته می‌شوند. همچنین قرص اورژانسی هم دسته‌ای از داروهای ضدبارداری است که در موارد اضطراری استفاده می‌شود. 

قرص‌های ترکیبی (حاوی استروژن و پروژستین)

این دسته شایع‌ترین و پراستفاده‌ترین نوع قرص ضد بارداری است و به‌عنوان بهترین قرص جلوگیری از بارداری شناخته می‌شوند. وجود استروژن در این قرص‌ها به تنظیم چرخه قاعدگی، کاهش خون‌ریزی و کنترل دردهای قاعدگی کمک می‌کند و پروژستین هم نقش اصلی در جلوگیری از تخمک‌گذاری و ضخیم‌سازی مخاط دهانه رحم دارد. قرص‌های ترکیبی معمولاً در بسته‌های ۲۱ روزه، ۲۸ روزه و حتی ۹۱ روزه عرضه می‌شوند. در بسته‌های ۲۸ روزه، ۲۱ قرص اول حاوی هورمون فعال هستند و ۷ قرص بعدی معمولاً بی‌اثر (پلاسبو) هستند. در بسته‌های ۲۱ روزه، پس‌از اتمام قرص‌های فعال، یک هفته قرصی مصرف نمی‌شود. در بسته‌های ۹۱ روزه، ۸۴ قرص هورمونی وجود دارد و فقط، معمولاً ۷ قرص پلاسبو یا کم‌هورمون برای کاهش تعداد دوره‌های قاعدگی درنظر گرفته شده است.

از ویژگی‌های مثبت این قرص‌ها می‌توان به تنظیم بهتر سیکل قاعدگی، کاهش آکنه، کاهش خطر ابتلا به برخی از سرطان‌ها مثل سرطان تخمدان یا سرطان دهانه رحم و بهبود علائم سندرم پیش‌قاعدگی اشاره کرد؛ اما اگر فردی سابقه لخته‌شدن خون در عروق داشته باشد یا بالای ۳۵ سال سن داشته و سیگار مصرف کند یا دچار میگرن همراه با اورا باشد، قرص‌های ترکیبی ممکن است برایش پرخطر یا نامناسب باشند و برای مصرفشان باید با پزشک مشورت شود.

قرص‌های پروژستینی (مینی‌پیل)

این دسته از قرص‌ها فاقد استروژن‌اند و تنها حاوی پروژستین هستند. برای خانم‌هایی که به هر دلیل نباید استروژن مصرف کنند (مثلاً مبتلایان به فشار خون بالا، سابقه سکته مغزی یا افرادی که در دوران شیردهی هستند)، قرص‌های پروژستینی بهترین قرص جلوگیری از بارداری محسوب می‌شوند. مینی‌پیل‌ها نیز با تغییر ساختار مخاط دهانه رحم، نازک‌کردن لایه داخلی رحم و در برخی موارد سرکوب نسبی یا کامل تخمک‌گذاری، جلوی بارداری را می‌گیرند.

نکته مهم این است که دوز هورمون در این قرص‌ها کمتر است و معمولاً همه قرص‌های بسته حاوی هورمون فعال‌اند، پس خبری از قرص‌های بی‌اثر نیست. مصرف مینی‌پیل باید در زمان دقیق روزانه انجام شود و اگر فرد بیش‌از سه ساعت در مصرف قرص تأخیر داشته باشد، اثر پیشگیری به‌شدت کاهش می‌یابد. مینی‌پیل‌ها ممکن است خونریزی قاعدگی را کاهش بدهند یا نامنظم کنند و در برخی موارد دوره قاعدگی را کاملاً متوقف سازند. این موضوع برای بعضی افراد خوشایند و برای برخی دیگر نگران‌کننده است؛ بنابراین آگاهی از چنین تغییراتی در سبک زندگی مهم خواهد بود.

قرص اورژانسی (Morning-After Pill)

این قرص‌ها که به قرص کاندوم نیز معروف هستند، نه برای مصرف روزانه بلکه در مواقع اضطراری مثل پاره‌شدن کاندوم یا فراموش‌کردن مصرف قرص معمولی به‌کار می‌روند. ترکیبات این قرص‌ها اغلب حاوی دوز بالای پروژسترون است. اگرچه در دسته‌بندی اصلی بهترین قرص جلوگیری از بارداری در دسته قرص‌های روزانه قرار نمی‌گیرد؛ ولی دانستن وجود چنین گزینه‌ای اهمیت دارد. قرص اورژانسی باید حداکثر تا ۷۲ ساعت پس‌از رابطه محافظت‌نشده مصرف شود و هرچه زودتر مصرف شود، کارایی بالاتری خواهد داشت؛ اما نباید به‌عنوان یک روش روتین استفاده شود؛ چون عوارض هورمونی قابل‌توجهی دارد و چرخه قاعدگی را به هم می‌ریزد.

مزایا و معایب استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری

حتی انواع بهترین قرص جلوگیری از بارداری هم دارای طیفی از مزایا و معایبی هستند که افراد پیش‌از شروع مصرف، باید آن‌ها را سبک‌وسنگین کنند. یکی از مزیت‌های اصلیشان، کارایی بالاست، به‌طوری‌که در صورت مصرف منظم، درصد جلوگیری از بارداری به ۹۹٪ می‌رسد. همچنین قرص‌های ترکیبی، به‌واسطه وجود استروژن و پروژستین، دوره‌های قاعدگی را منظم‌تر می‌کنند، خون‌ریزی شدید را کاهش می‌دهند و حتی می‌توانند علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا آندومتریوز را بهبود ببخشند. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف طولانی‌مدت این قرص‌ها، خطر برخی سرطان‌ها مانند سرطان رحم و تخمدان را کاهش می‌دهد.

در مقابل، مهم‌ترین اشکال قرص‌های ضدبارداری، نیاز به تداوم و نظم در مصرف است. اگر فرد قرص خود را فراموش یا با تأخیر زیاد مصرف کند، تأثیر آن به‌شدت پایین می‌آید. برخی افراد در ابتدای مصرف با عوارضی مانند تهوع، سردرد، تغییرات خلق، لکه‌بینی بین دوره‌ها یا تغییر در میل جنسی مواجه می‌شوند. همچنین قرص‌های استروژنی ممکن است در برخی گروه‌ها خطر ابتلا به مشکلات عروقی مثل لخته‌شدن خون را بالا ببرند. به‌علاوه، این روش مانع انتقال بیماری‌های مقاربتی نمی‌شود؛ بنابراین همچنان نیاز به روش‌های محافظتی مانند کاندوم برای پیشگیری از عفونت‌ها و بیماری‌ها وجود دارد.

عوامل مؤثر در انتخاب بهترین قرص جلوگیری از بارداری

اینکه بهترین قرص جلوگیری از بارداری برای شما کدام است، موضوعی کاملاً فردی است و بهتر است با مشاوره پزشک یا ماما بهترین قرص جلوگیری از بارداری را برای خود انتخاب کنید. عوامل مختلفی وجود دارد که روی انتخاب نوع و برند قرص تأثیر می‌گذارد. ابتدا باید به سوابق پزشکی فرد، شامل فشار خون، سابقه تشکیل لخته، بیماری‌های کبدی، میگرن و حتی احتمال ابتلا به سرطان پستان توجه کرد. همچنین سن و عادات فرد، مثل سیگار کشیدن، اهمیت دارد؛ چراکه مصرف سیگار به‌همراه قرص‌های حاوی استروژن، خطر حوادث قلبی‌عروقی و سکته را افزایش می‌دهد.

عامل دیگر، وضعیت و شرایط هورمونی است. برخی خانم‌ها با مصرف استروژن دچار سردرد یا میگرن شدید می‌شوند و نمی‌توانند قرص ترکیبی مصرف کنند. برخی دیگر در دوران شیردهی به نوزاد هستند و استروژن می‌تواند تولید شیر را در آن‌ها کاهش دهد؛ درنتیجه باید به سراغ مینی‌پیل بروند. علاوه‌براین، اگر فرد دوره‌های قاعدگی بسیار دردناک یا خون‌ریزی زیاد داشته باشد، قرص ترکیبی می‌تواند گزینه بهتری باشد؛ چراکه به‌طور میانگین درد و حجم خون‌ریزی را کاهش می‌دهد. در مقابل، اگر فردی به هر دلیل تمایلی به مصرف استروژن ندارد یا با عوارض آن سازگار نیست، باید به‌دنبال قرص پروژستینی باشد.

راهنمای شروع مصرف و نکات کلیدی در استفاده قرص‌های ضدبارداری

گاهی مهم‌ترین دغدغه افراد این است که دقیقاً از کجا و چگونه مصرف بهترین قرص جلوگیری از بارداری را آغاز کنند. در این بخش، اصول کلی شروع مصرف و نکات مهمی را مرور می‌کنیم تا بهترین نتیجه را از این قرص‌ها بگیرید:

نحوه شروع مصرف قرص (روز شروع، مصرف منظم)

اگر با قرص ترکیبی می‌خواهید شروع کنید، روش‌های مختلفی برای آغاز مصرفشان هست. یکی از معمول‌ترین راه‌ها، شروع قرص در اولین شنبه پس‌از آغاز عادت ماهیانه است تا روزهای هفته با بسته قرص منطبق شود. بعضی افراد ترجیح می‌دهند در روز اول قاعدگی، مصرف قرص را شروع کنند تا قاعدگی‌های بعدی دقیقاً با پایان بسته منطبق شود. به‌طور معمول، اگر مصرف را در پنج روز اول قاعدگی شروع کنید، قرص بدون نیاز به روش کمکی از همان ماه اول محافظت ایجاد می‌کند؛ ولی اگر خارج از این بازه مصرف را آغاز کنید، بهتر است تا هفت روز از یک روش مکمل جلوگیری (مثل کاندوم) استفاده کنید.

در مورد مینی‌پیل، به‌سبب دوز پایین‌تر هورمون و حساسیت بیشتر در زمان‌بندی، پیشنهاد می‌شود این مورد از انواع بهترین قرص جلوگیری از بارداری را دقیقاً در یک ساعت خاص هر روز میل کنید و اصلاً تأخیر نداشته باشید. اگر در شروع مصرف مطمئن نیستید چه زمانی برایتان بهتر است، پزشک یا ماما می‌توانند راهنماییتان کنند. برخی اوقات، فرد پس‌از زایمان یا سقط جنین نیز باید روش‌های خاصی برای زمان شروع مصرف رعایت کند.

توصیه‌های مرتبط با مصرف صحیح و رعایت زمان‌بندی

برای به حداکثر رساندن تأثیر قرص، بهترین راهکار این است که آن را در ساعت مشخصی از روز مصرف کنید. بعضی افراد از آلارم گوشی استفاده می‌کنند یا مثلاً قرص را هم‌زمان با مسواک‌زدن صبح یا خوردن صبحانه می‌خورند تا این کار برایشان عادت شود. اگر به اشتباه دوز یک روز را فراموش کردید، همان لحظه که به یاد آوردید قرص را بخورید؛ ولی بهتر است برای هفت روز آتی از روش کمکی برای سکس استفاده کنید. اگر در یک دوره بیش‌از دو قرص را فراموش کردید، ممکن است نیاز باشد بسته جدیدی شروع کنید یا از پزشک مشاوره بگیرید تا احتمال بارداری‌تان کاهش بیاید. همچنین برخی داروها (مثلاً بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدصرع یا داروهای HIV) می‌توانند تأثیر قرص را کم کنند و حتماً باید با پزشک در میان گذاشته شوند.

عوارض جانبی قرص‌های ضدبارداری و چگونگی مدیریت آن‌ها

از شایع‌ترین عوارض جانبی انواع بهترین قرص جلوگیری از بارداری می‌توان به تهوع، سردرد، تغییر در خلق‌وخوی، لکه‌بینی بین دوره‌ها، حساسیت پستان‌ها و کاهش یا افزایش اندک وزن (گاهی به‌دلیل احتباس آب) اشاره کرد. خوشبختانه، اغلب این عوارض طی چند ماه اول مصرف بهبود می‌یابند و چنانچه ماندگار شدند با تجویز نسخه متفاوت یا مشورت پزشک قابل‌کنترل هستند. درصورتی‌که فرد دچار سردردهای شدید میگرنی، افزایش فشار خون یا علائمی از قبیل درد قفسه سینه و تنگی نفس شد، بهتر است به پزشک اطلاع بدهد تا تغییراتی در نوع قرص ایجاد شود یا روش جلوگیری دیگری توصیه شود.

خطرات جدی‌تر مانند تشکیل لخته‌های خون، حمله قلبی یا سکته در افراد سالم و جوان نادر است؛ اما اگر ریسک فاکتورهایی مانند مصرف سیگار، چاقی مفرط، سابقه خانوادگی قوی یا مشکلات قلبی دارید، این ریسک می‌تواند برایتان بیشتر شود؛ پس در صورت شک به هر عارضه غیرعادی، حتماً باید پیگیری پزشکی انجام بدهید. همچنین برای محافظت در برابر عفونت‌های مقاربتی، هم‌زمان استفاده از کاندوم یا روش‌های دیگر ضروری است؛ چون قرص تنها از بارداری جلوگیری می‌کند و تأثیری بر ویروس‌ها یا باکتری‌های منتقل‌شده در روابط جنسی ندارد.

اگر ترجیح می‌دهید علاوه‌بر پیشگیری از بارداری در برابر عفونت‌ها نیز محافظت شوید، استفاده از انواع کاندوم می‌تواند مکمل مناسبی باشد. برند گروچا در حوزه محصولات بهداشت جنسی و انواع کاندوم‌های ساده یا خاردار و … پیشنهادهای متنوعی می‌دهد که می‌توانند به شما کمک کنند علاوه‌بر پیشگیری از حاملگی، خطر انتقال بیماری‌ها را هم به حداقل برسانید. در ترکیب با قرص‌های ضدبارداری، می‌توانید خیالی آسوده‌تر و محافظتی چندلایه در روابط جنسی خود داشته باشید.

سخن پایانی

بهترین قرص جلوگیری از بارداری برای شما آن قرصی است که با شرایط فیزیولوژیک و سبک زندگی‌تان بیشترین تناسب را داشته باشد. عواملی همچون سن، سوابق پزشکی، وجود بیماری‌های زمینه‌ای، شیردهی، عادات روزمره و حتی اولویت‌های شخصی، همگی در انتخاب نوع قرص مؤثرند. به یاد داشته باشید نظم در مصرف قرص، فاکتور اصلی در موفقیت آن به‌عنوان یک روش پیشگیری است و هرگونه فراموشی می‌تواند تأثیر این روش را کاهش بدهد. همچنین قرص‌های جلوگیری، محافظتی در برابر بیماری‌های مقاربتی ندارند؛ لذا استفاده از کاندوم همچنان مهم است.