بهترین روش جلوگیری از بارداری: راهنمای جامع برای انتخاب مطمئن

بهترین روش جلوگیری از بارداری برای هر فرد بسته به شرایط بدنی، سبک زندگی، سلامت و برنامه‌های آینده متفاوت است و شامل گزینه‌هایی مانند روش‌های هورمونی (قرص‌ها، پچ، حلقه واژینال، تزریق، ایمپلنت و IUD هورمونی)، غیرهورمونی (IUD مسی، کاندوم، دیافراگم و اسپرم‌کش‌ها)، روش‌های دائمی (بستن لوله‌ها و وازکتومی)، روش‌های طبیعی (تقویمی و خروج)، و پیشگیری اضطراری می‌شود.

آشنایی با انواع راه های جلوگیری از بارداری و شناخت کامل مزایا و معایب هرکدام، شرط اساسی برای یک انتخاب آگاهانه است. در ادامه، نگاهی جامع به مهم‌ترین روش های جلوگیری از بارداری خواهیم داشت و نکاتی را درباره کارایی، نحوه استفاده و نیز عوارض جانبی احتمالی هر یک مطرح خواهیم کرد تا بتوانید بهترین تصمیم ممکن را براساس شرایط شخصی خود در انتخاب ساده ترین روش جلوگیری از بارداری خانگی بگیرید. با ما همراه باشید.

دسته‌بندی کلی راه های جلوگیری از بارداری

در دنیای کنونی، روش های جلوگیری از بارداری به چند گروه اصلی تقسیم می‌شوند. بعضی از آن‌ها مبتنی بر هورمون‌ها هستند و با مهار تخمک‌گذاری یا تغییر محیط رحم عمل می‌کنند، برخی دیگر از طریق ایجاد یک سد (مکانیکی) بین تخمک و اسپرم جلوگیری می‌کنند، گروهی هم دائمی و برگشت‌ناپذیرند و بعضی دیگر نیز مبتنی بر شناخت نشانه‌های باروری در بدن یا کارکرد اورژانسی دارند. در ادامه هر یک از این گروه‌ها به‌تفصیل بررسی می‌شوند.

هنگام انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری باید به شرایط و نیازهای هر فرد توجه شود، چرا که عوامل مختلفی مثل سن، وضعیت سلامتی، و حتی زمان‌بندی رابطه اهمیت دارند. یکی از دغدغه‌های رایج برای بسیاری از زوج‌ها، پیدا کردن راه‌حلی موثر برای زمانی است که احتمال تماس اسپرم با تخمک وجود دارد. در این مواقع، آشنایی با راهکارهای مختلف برای جلوگیری از بارداری بعد از ریختن اسپرم می‌تواند به تصمیم‌گیری دقیق‌تر و آگاهانه‌تر کمک کند.

روش‌های هورمونی

روش‌های هورمونی به‌عنوان کاندیدی جدی برای بهترین روش جلوگیری از بارداری، محبوبیت فراوانی دارند؛ چراکه اغلب درصد موفقیت بالایی در پیشگیری از بارداری دارند و می‌توانند به‌صورت موقت (قابل برگشت) استفاده شوند. همچنین بسیاری از این روش‌ها به تنظیم سیکل قاعدگی، کاهش دردهای قاعدگی و کم‌کردن شدت خون‌ریزی نیز کمک می‌کنند. این روش‌ها ممکن است با عوارضی مثل تغییرات خلق‌وخو، سردرد یا عوارض عروقی در افراد مستعد همراه باشند.

قرص‌های ضدبارداری ترکیبی (حاوی استروژن و پروژستین)

این قرص‌ها یکی از پراستفاده‌ترین و از انواع بهترین روش جلوگیری از بارداری در سراسر جهان‌اند و حاوی دو هورمون استروژن و پروژستین هستند. این ترکیب هورمونی با مهار تخمک‌گذاری، غلیظ‌کردن ترشحات دهانه رحم و نازک‌کردن دیواره رحم باعث می‌شود احتمال لقاح و جای‌گیری تخم لقاح‌یافته به حداقل برسد. در بخشی کامل به معرفی بهترین قرص جلوگیری از بارداری پرداخته ایم.

مزایای استفاده از قرص‌های ضدبارداری ترکیبی:

• تنظیم سیکل قاعدگی و کاهش دردهای قاعدگی؛
• کم‌کردن شدت خون‌ریزی ماهیانه و درنتیجه پیشگیری نسبی از کم‌خونی؛
• بهبود علائمی مانند آکنه در برخی از افراد.

معایب و عوارض احتمالی قرص‌های ضدبارداری ترکیبی:

• خطر نسبی افزایش لخته‌شدن خون در افراد مستعد یا بالای ۳۵ سالی که سیگار مصرف می‌کنند؛
• احتمال سردرد، تهوع یا حساسیت پستان‌ها در ماه‌های اول مصرف؛
• نیاز به نظم و پایبندی بالا (مصرف روزانه در زمان مشخص).

نحوه استفاده از قرص‌های ضدبارداری ترکیبی:

بسته‌های ۲۱ روزه یا ۲۸ روزه (در ۲۸ روزه، هفت قرص بی‌اثر وجود دارند) یا بسته‌های طولانی‌تر (مانند ۹۱ روزه) بسته به نسخه پزشک. برای رسیدن به حداکثر اثربخشی، باید هر روز در ساعت مشخصی مصرف شوند. اگر فرد یک یا چند روز مصرف را فراموش کرد، باید روش‌های کمکی به کار برده و راهنمای دقیق را پیگیری کند.

قرص‌های ضدبارداری تک‌هورمونی (mini pills)

این دسته از قرص‌ها فقط حاوی پروژستین هستند و فاقد استروژن‌اند. برای خانم‌هایی که به هر دلیل نباید استروژن مصرف کنند (مانند مادران شیرده، افراد با سابقه لخته‌شدن خون یا مشکلات قلبی-عروقی)، این روش پیشنهاد می‌شود.

مزایای قرص‌ های ضدبارداری تک‌ هورمونی:

• مناسب برای دوران شیردهی؛ چراکه استروژن باعث کاهش تولید شیر می‌شود؛
• عوارض عروقی کمتر نسبت به قرص‌های ترکیبی؛
• قابلیت بازگشت سریع باروری پس‌از قطع مصرف.

معایب و عوارض احتمالی قرص‌ های ضدبارداری تک‌ هورمونی:

• باید در ساعت مشخص هر روز مصرف شوند؛ تأخیر بیش‌از سه ساعت می‌تواند اثربخشی را به‌طور چشمگیری کاهش دهد؛
• احتمال لکه‌بینی و نامنظم‌شدن دوره‌های قاعدگی؛
• در برخی افراد، ایجاد عوارضی مانند سردرد، تغییر خلق‌وخو یا حساسیت سینه‌ها.

پچ ضدبارداری

پچ (چسب) ضدبارداری یک تکه چسب حاوی ترکیبی از استروژن و پروژستین است که روی پوست (معمولاً بازو، باسن، شکم یا پشت) چسبانده می‌شود. هورمون‌ها از طریق پوست جذب جریان خون می‌شوند. این مورد هم کاندیدی جدی در انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری است.

مزایای استفاده از پچ ضدبارداری:

• نیاز به مصرف روزانه ندارد؛ فقط یک بار در هفته تعویض می‌شود؛
• تنظیم‌کننده قاعدگی و کاهش دردهای مربوط به آن؛
• قابلیت برداشتن آسان در صورت بروز عوارض ناخواسته.

معایب استفاده از پچ ضدبارداری:

• ممکن است باعث تحریک پوستی یا خارش در محل چسب شود؛
• مشابه قرص ترکیبی، خطر نسبی لخته‌شدن خون و عوارض قلبی-عروقی را در افراد مستعد افزایش می‌دهد؛
• باید حواستان باشد که به‌طور اتفاقی از پوست جدا نشود.

نحوه استفاده از پچ ضدبارداری:

هر پچ به‌مدت یک هفته روی پوست قرار می‌گیرد. پس‌از سه هفته پچ، هفته چهارم بدون پچ می‌گذرد تا قاعدگی اتفاق افتد. در صورت جداشدن ناگهانی، باید فوراً پچ را تعویض کرد و در صورت تأخیر زیاد، روش کمکی به کار گرفت.

حلقه واژینال

حلقه واژینال (مثل NuvaRing) یک حلقه کوچک و انعطاف‌پذیر حاوی استروژن و پروژستین است که داخل واژن قرار می‌گیرد و به‌تدریج هورمون آزاد می‌کند.

مزایای حلقه واژینال:

• نیاز به مصرف روزانه یا هفتگی ندارد و ماهی یک بار حلقه گذاشته می‌شود؛
• کنترل دوره قاعدگی و کاهش درد و خون‌ریزی؛
• تأثیر مشابه قرص‌های ترکیبی در پیشگیری از بارداری.

معایب و عوارض احتمالی حلقه واژینال:

• برخی افراد احتمالاً احساس جسم خارجی در واژن داشته باشند، اگرچه معمولاً پس‌از مدتی حس نمی‌شود؛
• عوارض شبیه قرص ترکیبی (سردرد، تهوع، حساسیت سینه، کمی افزایش ریسک لخته‌شدن خون)؛
• در صورت خروج ناگهانی حلقه، باید ظرف سه ساعت مجدداً جاگذاری شود.

نحوه استفاده از حلقه واژینال:

حلقه سه هفته در واژن می‌ماند، سپس یک هفته خارج می‌شود تا قاعدگی روی بدهد و پس‌از آن حلقه جدید گذاشته می‌شود. بهتر است در صورت نشت، لغزش یا خروج ناگهانی حلقه، به‌سرعت روند را اصلاح کرد و در صورت طولانی‌شدن فاصله، روش کمکی اعمال شود.

تزریق ضدبارداری

رایج‌ترین نوع تزریق، دپو-پروورا (Depo-Provera) است که حاوی هورمون پروژستین است. این تزریق هر سه ماه یک‌بار در ناحیه بازو یا باسن انجام می‌شود.

مزایای تزریق ضدبارداری:

• اثربخشی بالا تا حدود ۹۰ درصد (و حتی نزدیک به ۹۹ درصد در صورت تزریق منظم)؛
• مناسب افرادی که نمی‌خواهند یا فراموش می‌کنند به‌صورت روزانه قرص بخورند؛
• احتمالاً باعث قطع قاعدگی یا کاهش چشمگیر خون‌ریزی ماهیانه می‌شود.

معایب و عوارض احتمالی تزریق ضدبارداری:

• برگشت باروری ممکن است تا ۱۰ ماه پس‌از قطع تزریق به تأخیر بیفتد؛
• افزایش وزن در برخی خانم‌ها گزارش شده است؛
• احتمال لکه‌بینی نامنظم یا حذف دوره‌های قاعدگی؛
• در استفاده طولانی‌مدت ممکن است کاهش تراکم استخوان دیده شود.

نحوه استفاده از تزریق ضدبارداری:

هر ۱۲ هفته باید تزریق تکرار شود. اگر بیشتر از زمان تعیین‌شده فاصله بیفتد، ریسک بارداری افزایش می‌یابد. برای مدیریت عوارض احتمالی مثل پوکی استخوان، توصیه می‌شود مصرف کلسیم و ویتامین D کنترل شود و ورزش کافی در برنامه باشد.

ایمپلنت‌های ضدبارداری

وب‌سایت health.qld.gov.au درباره این مورد از انواع بهترین روش جلوگیری از بارداری می‌گوید:

“A contraceptive implant, also known as ‘the rod’ or ‘the implant’, is a small flexible rod placed under the skin of the upper arm by a doctor or nurse. It works by continuously releasing a low dose of the hormone progestogen into the blood stream. Implants need to be replaced every three years but can be removed earlier if needed.”

«ایمپلنت ضدبارداری که با نام‌های «میله» یا «ایمپلنت» نیز شناخته می‌شود، یک میلۀ کوچک و انعطاف‌پذیر است که توسط پزشک یا پرستار زیر پوست قسمت بالای بازو قرار داده می‌شود. این روش با آزادسازی مداوم مقدار کمی از هورمون پروژستوژن به جریان خون عمل می‌کند. ایمپلنت‌ها باید هر سه سال یک‌بار تعویض شوند؛ اما در صورت نیاز، می‌توان زودتر نیز آن‌ها را خارج کرد.»

مزایای استفاده از ایمپلنت‌های ضدبارداری:

• اثربخشی بسیار بالا (بیش‌از ۹۹ درصد)؛
• ماندگاری تا سه سال (برخی مدل‌ها تا پنج سال)؛
• بی‌نیازی به پیگیری روزانه یا ماهیانه.

معایب استفاده از ایمپلنت‌ های ضدبارداری:

• نیاز به کاشت و برداشت توسط پزشک؛
• خون‌ریزی نامنظم یا در برخی موارد قطع کامل قاعدگی؛
• ایجاد عوارض جانبی مانند سردرد، تغییرات خلق‌وخو یا حساسیت سینه.

نحوه استفاده از ایمپلنت‌های ضدبارداری:

پزشک یا ماما ایمپلنت را با بی‌حسی موضعی زیر پوست بازو قرار می‌دهد. ممکن است چند روز اول محل کاشت کبود شود. در صورت بروز لکه‌بینی مداوم یا عوارض آزاردهنده، می‌توان ایمپلنت را زودتر خارج کرد.

دستگاه داخل رحمی هورمونی (IUD هورمونی)

IUD هورمونی یک وسیله T شکل کوچک است که درون رحم قرار می‌گیرد و با آزادسازی تدریجی هورمون پروژستین از بارداری جلوگیری می‌کند.

مزایای استفاده از IUD:

• اثربخشی بسیار بالا (بیش‌از ۹۹ درصد) در طول چندین سال (۳ تا ۷ سال بسته به برند)؛
• کاهش خون‌ریزی قاعدگی و دردهای مرتبط در بسیاری از خانم‌ها؛
• بی‌نیازی به یادآوری روزانه یا ماهیانه.

عوارض احتمالی IUD:

• ممکن است در چند ماه اول لکه‌بینی یا نامنظم‌شدن قاعدگی ایجاد شود؛
• خطر خیلی اندک حرکت یا خروج IUD، به‌ویژه در ماه‌های اولیه؛
• در صورت بروز عفونت لگنی، نیاز به معاینه سریع پزشک دارد.

نحوه استفاده از IUD:

IUD را متخصص زنان یا ماما داخل رحم جاگذاری می‌کند. معمولاً در همان روز کمی درد یا ناراحتی وجود دارد که با مسکن قابل‌کنترل است. پس‌از نصب، مراجعات دوره‌ای برای اطمینان از قرارگیری درست وسیله توصیه می‌شود.

روش‌های غیرهورمونی

در لیست بهترین روش جلوگیری از بارداری، روش غیرهورمونی متداول عبارتند است از:

دستگاه داخل رحمی مسی (IUD مسی)

این دستگاه نیز شبیه IUD هورمونی به‌شکل T است؛ اما به‌جای آزادسازی هورمون، پوششی از مس دارد که مانع حرکت اسپرم می‌شود و اجازه نمی‌دهد لقاح اتفاق بیفتد.

مزایای استفاده از IUD مسی:

• استفاده‌نکردن از هورمون، مناسب برای افرادی که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند هورمون مصرف کنند؛
• ماندگاری بالا (تا ۱۰ سال یا حتی بیشتر) با اثربخشی بالای ۹۹ درصد؛
• قابل استفاده به‌عنوان پیشگیری اضطراری در صورت نصب حداکثر پنج روز پس‌از رابطه محافظت‌نشده.

معایب استفاده از IUD مسی:

• ممکن است دوره‌های قاعدگی پرخون‌تر و دردناک‌تر شوند؛
• امکان کم وجود دارد که دستگاه پس زده شود یا جایگزینی نامناسب پیدا کند؛
• خطر اندک عفونت در صورت رعایت نکردن بهداشت در زمان جاگذاری.

نحوه استفاده از IUD مسی:

پزشک دستگاه را داخل رحم قرار می‌دهد. کنترل دوره‌های قاعدگی و انجام معاینات منظم برای اطمینان از جای درست IUD ضروری است. اگر خون‌ریزی خیلی شدید شد با مشورت پزشک می‌توان روش دیگری را انتخاب کرد یا داروهای کمکی برای کاهش درد و خون‌ریزی به‌کار گرفت.

روش‌ های مکانیکی

این روش‌ها از طریق ایجاد یک سد فیزیکی مانع ملاقات اسپرم و تخمک می‌شوند. برخی از آن‌ها برای مردان و برخی دیگر برای زنان طراحی شده‌اند.

کاندوم مردانه

رایج‌ترین روش مانع و احتمالا، بهترین روش جلوگیری از بارداری به‌همراه جلوگیری از بیماری است. کاندوم پوششی لاستیکی (عموماً لاتکس) است که روی آلت تناسلی مرد در حالت نعوظ کشیده می‌شود.

مزایای استفاده از کاندوم مردانه:

• محافظت نسبی در برابر بسیاری از عفونت‌های مقاربتی (از جمله HIV)؛
• ارزان در دسترس و بدون نسخه؛
• بدون دخالت هورمونی و عوارض جانبی سیستمیک.

عوارض کاندوم مردانه:

• احتمال پارگی یا سرخوردن در صورت اندازه نامناسب یا استفاده نادرست؛
• کاهش اندک حس جنسی برای برخی افراد؛
• نیاز به استفاده صحیح و مداوم در هر رابطه.

نحوه استفاده از کاندوم مردانه:

پیش‌از تماس جنسی پوشیده شود و پس‌از انزال، پیش‌از شل‌شدن آلت از واژن خارج و دور انداخته شود. اگر پارگی رخ داد، روش پیشگیری اضطراری می‌تواند گزینه باشد.

کاندوم زنانه

یک کیسه پلاستیکی نازک که داخل واژن قرار می‌گیرد و دو حلقه انعطاف‌پذیر دارد؛ یکی روی دهانه رحم قرار می‌گیرد و دیگری در ابتدای واژن می‌ماند.

مزایای کاندوم زنانه:

• امکان استفاده مستقل توسط زن؛
• محافظت در برابر بسیاری از عفونت‌های مقاربتی؛
• قابلیت قرار‌دادن پیش‌از شروع رابطه.

معایب کاندوم زنانه:

• نرخ اثربخشی اندکی کمتر از کاندوم مردانه است؛
• ممکن است هنگام استفاده، جابه‌جا یا سر بخورد؛
• برخی افراد نسبت به جنس پلاستیک یا صدا و احساس آن شکایت دارند.

نحوه استفاده از کاندوم زنانه:

حلقه داخلی را به‌آرامی داخل واژن و روی دهانه رحم قرار بدهید، حلقه خارجی را در بیرون واژن نگه دارید. پس‌از رابطه با دقت حلقه بیرونی را بگیرید و بدون ریختن مایع منی از واژن خارج کنید.

دیافراگم (Diaphragm)

دیافراگم از ساده ترین روش جلوگیری از بارداری خانگی است: کلاهک گنبدی‌شکل منعطف از جنس سیلیکون یا لاتکس که با پوشاندن دهانه رحم، مانع ورود اسپرم می‌شود. معمولاً همراه اسپرم‌کش استفاده می‌شود.

مزایای دیافراگم:

• قابل استفاده چندین بار (با شست‌وشو و مراقبت درست)؛
• بدون دخالت هورمونی و عوارض سیستمیک؛
• در صورت استفاده صحیح، اثربخشی قابل‌قبول (حدود ۸۷ تا ۹۴ درصد).

معایب دیافراگم:

• نیاز به جاگذاری درست پیش‌از رابطه و باقی ماندن حداقل شش ساعت پس‌از آن؛
• با تغییر وزن، ممکن است نیاز به سایزبندی مجدد داشته باشد؛
• محافظت چندانی در برابر عفونت‌های مقاربتی ندارد.

نحوه استفاده از دیافراگم:

پیش‌از تماس جنسی، دیافراگم را با اسپرم‌کش آغشته کنید و داخل واژن قرار بدهید تا دهانه رحم را بپوشاند. لااقل شش ساعت پس‌از رابطه آن را خارج نکنید؛ اما بیشتر از ۲۴ ساعت در واژن نماند.

کلاه گردنی (Cervical Cap)

در بهترین روش جلوگیری از بارداری به Cervical Cap می‌رسیم که شبیه به دیافراگم است؛ اما کوچک‌تر است و مستقیماً روی دهانه رحم فیت می‌شود. نام تجاری آن در برخی کشورها FemCap است.

مزایا:

• قابل‌استفاده مکرر؛
• بدون دخالت هورمونی؛
• اندازه کوچک و قابلیت جاگذاری نسبی آسان.

معایب و عوارض احتمالی:

• نیاز به نسخه پزشک برای اندازه دقیق؛
• اثربخشی کمتر در زنانی که زایمان داشته‌اند؛
• محافظت محدود در برابر بیماری‌های مقاربتی.

نحوه استفاده و مدیریت عوارض:

مانند دیافراگم، باید با اسپرم‌کش استفاده شود و دست‌کم ۶ ساعت پس‌از رابطه باقی بماند. عوارضی نظیر حساسیت یا تحریک دهانه رحم ممکن است رخ بدهد که نیاز به بررسی دارد.

اسفنج ضدبارداری

این اسفنج از پلی‌اورتان و حاوی اسپرم‌کش است و دهانه رحم را می‌پوشاند و اسپرم‌ها را از بین می‌برد.

مزایا:

• خرید آسان بدون نسخه، یک‌بارمصرف و راحت؛
• قرار‌دادن تا ۲۴ ساعت پیش‌از رابطه.

معایب و عوارض احتمالی:

• نرخ موفقیت پایین‌تر از دیافراگم یا کاندوم؛
• توصیه می‌شود حداکثر تا ۳۰ ساعت بعد خارج شود، وگرنه خطر عفونت بالا می‌رود؛
• محافظت ناچیز در برابر بیماری‌های مقاربتی.

نحوه استفاده:

پیش‌از استفاده، اسفنج را با کمی آب مرطوب کنید و فشار بدهید تا اسپرم‌کش فعال شود، سپس داخل واژن قرار بدهید تا دهانه رحم را بپوشاند. دست‌کم شش ساعت پس‌از رابطه منتظر بمانید و سپس خارج کنید.

اسپرمسید (Spermicides)

اسپرمسیدها ژل، کف یا کرم‌هایی هستند که اسپرم را غیرفعال یا نابود می‌کنند و معمولاً به‌صورت ترکیبی با روش‌های دیگر (دیافراگم، کاندوم، کلاهک گردنی) استفاده می‌شوند.

مزایا:

• تهیه آسان بدون نسخه، اشکال مختلف و ارزان؛
• می‌توان همراه روش‌های سددار استفاده کرد تا اثربخشی را بالا ببرند.

معایب و عوارض احتمالی:

• اگر به‌تنهایی استفاده شود، اثربخشی پایینی دارد (حدود ۷۰ درصد یا کمتر)؛
• احتمال تحریک بافت واژن و خطر بالاتر ابتلا به عفونت در استفاده مکرر؛
• اثر کوتاه‌مدت؛ برای هر نوبت نزدیکی باید تجدید شود.

نحوه استفاده:

طبق دستور محصول، مقدار معینی اسپرم‌کش در عمق واژن یا روی روش سددار (مثل دیافراگم) اعمال می‌شود. معمولاً ۱۵ دقیقه زمان نیاز است تا فعال شود.

روش‌های دائمی (استریلایزاسیون)

این مورد از انواع بهترین روش جلوگیری از بارداری برای افرادی مناسب‌اند که مطمئن هستند دیگر قصد فرزندآوری ندارند؛ زیرا غالباً بازگشت‌پذیری آن‌ها یا دشوار است یا امکان‌پذیر نیست.

روش‌های دائمی زنانه (توبال لیگیشن یا بستن لوله‌ها)

در این روش، لوله‌های فالوپ (مسیر عبور تخمک) بسته، بریده یا سوزانده می‌شوند تا تخمک نتواند به رحم برسد و اسپرم امکان ملاقات با آن را نداشته باشد.

مزایا:

• اثربخشی نزدیک به ۱۰۰ درصد؛
• بی‌نیازی به مصرف دارو یا وسیله پس‌از جراحی؛
• تأثیر نداشتن بر چرخه قاعدگی (تخمدان‌ها همچنان هورمون تولید می‌کنند).

معایب و عوارض احتمالی:

• نیاز به جراحی که می‌تواند با بیهوشی یا بی‌حسی موضعی انجام شود؛
• در صورت تغییر تصمیم، بازگرداندن باروری دشوار و پرهزینه است؛
• محافظت در برابر عفونت‌های مقاربتی ندارد.

مدیریت عوارض:

پس‌از جراحی، استراحت کوتاه و پیگیری پزشکی لازم است. خطر کمی برای عوارض جراحی مانند خون‌ریزی یا عفونت وجود دارد.

استریلایزاسیون مردانه (واسکتومی)

در این روش، کانال‌های انتقال‌دهنده اسپرم (واز دفران) در مردان بسته، بریده یا مسدود می‌شود تا اسپرم وارد مایع منی نشود.

مزایا:

• اثرگذاری نزدیک به ۱۰۰ درصد پس‌از تأیید پزشک (چند ماه پس‌از جراحی باید آزمایش کرد تا مطمئن شد اسپرم صفر است)؛
• روشی کم‌خطرتر و ساده‌تر از جراحی زنانه؛
• تأثیر نداشتن بر میل جنسی یا عملکرد نعوظ.

معایب و عوارض احتمالی:

• ممکن است چند ماه طول بکشد تا باقی‌مانده اسپرم در مجراها پاک شود؛
• نیاز به عمل جراحی کوچک (معمولاً با بی‌حسی موضعی)؛
• برگشت‌پذیری دشوار و با موفقیت نامشخص.

مدیریت عوارض:

مدتی استراحت و استفاده از کمپرس سرد در روزهای اول پس‌از عمل توصیه می‌شود. افراد باید تا زمان تأیید پزشک مبنی بر نبود اسپرم، روش کمکی استفاده کنند.

روش‌های مبتنی بر آگاهی از باروری (روش‌های طبیعی)

اما در لیست بهترین روش جلوگیری از بارداری، برخی روش‌ها به‌عنوان روش طبیعی و غیرپزشکی شناخته می‌شوند:

روش تقویمی (Rhythm Method) و سایر روش‌های محاسبه نشانه‌های باروری

در این روش‌ها، فرد با زیر نظر گرفتن طول چرخه قاعدگی، دمای پایه بدن یا تغییرات ترشحات دهانه رحم سعی می‌کند زمان تخمک‌گذاری را تشخیص بدهد و در روزهای پرخطر (که اسپرم می‌تواند تخمک را بارور کند) یا از رابطه پرهیز کند یا از روش کمکی استفاده کند.

مزایا:

• بدون دخالت هورمونی یا ابزار؛
• بدون هزینه مادی اضافی.

معایب و عوارض احتمالی:

• میزان خطا بالا (۷۵ تا ۸۸ درصد اثربخشی)؛
• نیاز به‌دقت فراوان، یادداشت منظم و خودداری از رابطه در روزهای پرخطر؛
• نامناسب برای افرادی با سیکل قاعدگی بسیار نامنظم.

مدیریت عوارض یا مشکلات:

توصیه می‌شود افراد دوره آموزش کامل ببینند و راهنمایی مشاور یا مربی آگاهی از باروری را دریافت کنند. اگر روش به‌درستی انجام نشود، خطر بارداری بالا می‌رود.

روش خروج یا «pull-out method»

در این روش، مرد پیش‌از انزال، آلت تناسلی خود را از واژن خارج می‌کند تا مایع منی در بیرون از واژن تخلیه شود.

مزایا:

• بدون هزینه و ابزار خاص؛
• قابل اجرا در هر زمان.

معایب و عوارض احتمالی:

• اثربخشی پایین (حدود ۷۸ تا ۸۰ درصد)؛ چراکه کنترل لحظه انزال دشوار است؛
• احتمال وجود اسپرم در ترشحات پیش‌انزال؛
• محافظت نکردن در برابر بیماری‌های مقاربتی.

مدیریت عوارض:

اگر رابطه مشکوک به ورود مایع منی شد، روش پیشگیری اضطراری می‌تواند گزینه باشد؛ اما بهتر است در کنار روش خروج از روش‌های مانع هم استفاده کرد.

روش‌های پیشگیری اضطراری

در لیست بهترین روش جلوگیری از بارداری، باید با روش‌های پیشگیری از بارداری اضطراری هم آشنا شوید:

قرص‌های پیشگیری اضطراری (Morning-After Pill)

این قرص‌ها حاوی دوز بالای هورمون هستند و اگر حداکثر تا ۷۲ ساعت (گاهی تا ۱۲۰ ساعت بسته به نوع دارو) پس‌از رابطه محافظت‌نشده مصرف شوند، می‌توانند از بارداری جلوگیری کنند.

مزایا:

• مفید در موارد اورژانسی مانند پارگی کاندوم یا فراموشی مصرف قرص روزانه؛
• دسترسی نسبتاً آسان در داروخانه‌ها (نوع لوونورژسترول بدون نسخه در بسیاری کشورها).

معایب و عوارض احتمالی:

• عوارضی مثل تهوع، استفراغ، سردرد و برهم‌زدن سیکل قاعدگی؛
• کارایی کمتر نسبت به روش‌های منظم؛ نباید به‌عنوان روش اصلی همیشه مورد استفاده قرار بگیرد؛
• محافظت نکردن در برابر عفونت‌های مقاربتی.

نحوه مصرف و مدیریت عوارض:

هرچه زودتر پس‌از رابطه مشکوک مصرف شود، اثربخشی بالاتر است. در صورت استفراغ ظرف چند ساعت پس‌از خوردن قرص، بهتر است دوز مجدد مصرف شود.

استفاده از IUD به‌عنوان پیشگیری اضطراری

قرار‌دادن IUD (به‌ویژه نوع مسی) تا ۵ روز پس‌از رابطه محافظت‌نشده می‌تواند از بارداری جلوگیری کند و بالاترین درصد موفقیت را دارد و بنابراین باید در انواع بهترین روش جلوگیری از بارداری به آن اشاره کنیم. همچنین فرد می‌تواند پس‌از نصب IUD، برای طولانی‌مدت از آن به‌عنوان روش ضدبارداری استفاده کند.

مزایا:

• اثربخشی تقریباً ۱۰۰ درصد در پیشگیری اضطراری؛
• با یک اقدام، حفاظت طولانی‌مدت فراهم می‌شود؛
• بی‌نیازی به مصرف مجدد دارو یا نگرانی از فراموشی.

معایب و عوارض احتمالی:

• نیاز به مراجعه سریع به پزشک؛
• در برخی افراد درد یا ناراحتی حین قرارگیری یا مدتی پس‌از آن؛
• هزینه و دسترسی ممکن است نسبت به قرص اضطراری بالاتر باشد.

راهنمای انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری

روش‌های جلوگیری از بارداری بسیار متنوع‌اند و انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری برای هر کسی به شرایط پزشکی، نیازهای شخصی، سبک زندگی و حتی ترجیحات زوجین بستگی دارد. در ادامه، سه مؤلفه کلیدی مطرح می‌شود که می‌تواند راهنمای انتخاب باشد.

ارزیابی شرایط فردی و سوابق پزشکی

در قدم اول، باید به عواملی مانند سن، سابقه فشار خون بالا، دیابت، مشکلات قلبی-عروقی، میگرن با اورا و سابقه لخته‌شدن خون یا سرطان‌های حساس به هورمون توجه کرد. برای مثال، خانم‌های بالای ۳۵ سال که سیگار می‌کشند معمولاً نباید قرص‌های ترکیبی حاوی استروژن مصرف کنند. اگر کسی پوکی استخوان یا کمبود تراکم استخوان دارد، مصرف طولانی‌مدت دپو-پروورا ممکن است مشکل‌آفرین باشد. همچنین در زمان شیردهی، قرص‌های تک‌هورمونی مناسب‌تر از قرص‌های ترکیبی هستند.

تأثیر سبک زندگی و نیازهای جنسی

اگر فردی از نظر زمانی و برنامه‌ریزی انعطاف کمی دارد و احتمال فراموشی قرص بالاست، بهتر است روش‌های کم‌مداخله‌تر مانند IUD یا ایمپلنت را برگزید. ازسویی اگر قصد بچه‌دارشدن در آینده نزدیک مطرح است، روش‌هایی مثل IUD یا قرص گزینه مناسبی هستند؛ چون پس‌از قطع مصرف به‌سرعت باروری باز می‌گردد.

برخی افراد تمایل دارند دوران قاعدگی‌شان منظم باشد و درد یا خون‌ریزی کمتری داشته باشند؛ در این صورت روش‌های هورمونی همچون قرص ترکیبی یا IUD هورمونی سودمندند. همچنین اگر نگرانی درباره بیماری‌های مقاربتی مطرح باشد، حتماً باید از کاندوم (زنانه یا مردانه) در کنار روش اصلی استفاده کرد.

مشاوره با متخصصان

مهم است که هر شخص با یک پزشک متخصص زنان یا ماما مشورت کند تا براساس تاریخچه پزشکی، نیازها و ترجیحات فردی، بهترین توصیه در انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری به او داده شود. همچنین باید درنظر داشت ممکن است یک روش برای فردی به‌خوبی جواب بدهد و برای دیگری نه. گاهی نیاز به تست و تغییر روش در طی زمان است تا نهایتاً بهترین انتخاب حاصل شود. در این مشاوره‌ها، ارزیابی خطرات، فواید، کارایی، هزینه‌ها و میزان راحتی فرد مدنظر قرار می‌گیرد.

فروشگاه اینترنتی گروچا مجموعه‌ای متنوع از لوازم پیشگیری از بارداری را عرضه می‌کند که شامل محصولات بهداشت جنسی و سلامت بانوان است. این فروشگاه با عرضه محصولاتی از برندهای معتبر، تلاش می‌کند تا نیازهای مختلف کاربران را در زمینه پیشگیری از بارداری و بهداشت شخصی برآورده سازد.​ برخی از این محصولات عبارت‌اند از:

• کاندوم‌های متنوع: انواع کاندوم از برندهای معتبر مانند Kapoot با ویژگی‌های مختلف از جمله نازک، خاردار، طعم‌دار و تأخیری برای افزایش لذت و ایمنی در رابطه جنسی؛
• کاپ قاعدگی: جایگزینی بهداشتی و اقتصادی برای نوار بهداشتی با قابلیت استفاده مجدد و کاهش زباله‌های بهداشتی؛
• نوار بهداشتی و پد روزانه: محصولاتی برای حفظ بهداشت شخصی در دوران قاعدگی با انواع مختلف برای استفاده روزانه و شبانه؛
• اسپری تأخیری و ژل‌های روان‌کننده:محصولاتی برای افزایش مدت‌زمان رابطه و کاهش درد در هنگام نزدیکی. ​

سخن پایانی

انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری یک تصمیم چندوجهی است که هم به جنبه‌های پزشکی و هم به سبک زندگی و ترجیح شخصی ارتباط دارد. از قرص‌های هورمونی گرفته تا دستگاه‌های داخل رحمی از روش‌های مانع تا راهکارهای مبتنی بر آگاهی از باروری و نیز روش‌های دائمی، هرکدام مزایا، معایب و شرایط خاص خود را دارند.

در قدم نخست باید سلامت جسمانی، سابقه بیماری و برنامه آتی برای فرزندآوری را سنجید، سپس با مشاوره تخصصی از میان گزینه‌های موجود، مطمئن‌ترین و مناسب‌ترین راه را برگزید. مهم‌تر از همه، به یاد داشته باشید که هیچ روشی به‌جز کاندوم از ابتلا به عفونت‌های مقاربتی پیشگیری نمی‌کند؛ بنابراین درصورتی‌که خطر ابتلا به این عفونت‌ها وجود دارد، ترکیب یک روش مطمئن با استفاده از کاندوم بهترین راهکار خواهد بود.