علت ترشح زیاد واژن و راه‌های درمان آن: بررسی دلایل و علائم
ترشحات واژن یکی از جنبه‌های طبیعی و مهم سلامت دستگاه تناسلی زنانه و در طول چرخه زندگی زنانه به‌طور مداوم درحالِ تغییر است. ترشح زیاد معمولاً نتیجه تغییرات طبیعی هورمونی در طول چرخه قاعدگی، بارداری یا تحریک جنسی و در بیشتر موارد نشان‌دهنده عملکرد سالم بدن زنانه است.
اگر ترشحات با تغییر رنگ، بو، بافت یا علائم ناراحت‌کننده مانند خارش، سوزش یا درد همراه باشد، ممکن است نشانه‌ای از عفونت، واکنش آلرژیک، استرس یا حتی بیماری‌های جدی‌تری مانند بیماری التهابی لگن یا سرطان باشد و نیاز به بررسی پزشکی دارد. شناخت علت ترشح زیاد واژن به شما کمک می‌کند تا میان وضعیت طبیعی و غیرطبیعی تمایز قائل شوید و در صورت نیاز اقدامات لازم را به‌موقع انجام بدهید. با ما همراه شوید تا علل و وجوه تمایز ترشح طبیعی از غیرطبیعی را شرح بدهیم.
چه میزان ترشح واژن طبیعی است؟
ترشح واژن مایعی شفاف یا شیری‌رنگ است که به‌طور طبیعی توسط غدد دهانه رحم و دیواره‌های واژن تولید می‌شود. این ترشحات بخشی جدانشدنی از سیستم دفاعی بدن زنانه هستند و نقش مهمی در حفظ سلامت و تعادل محیط داخلی واژن ایفا می‌کنند. میزان ترشح واژن از فردی به فرد دیگر متفاوت است و عوامل متعددی مانند سن، سطح هورمون‌ها، وضعیت سلامتی، چرخه قاعدگی و حتی سبک زندگی می‌تواند بر مقدار آن تأثیر بگذارد. به‌طورکلی ترشح واژینال زمانی طبیعی درنظر گرفته می‌شود که بی‌رنگ یا کمی شیری، بدون بوی نامطبوع، بدون خارش یا سوزش باشد و با علائم آزاردهنده همراه نباشد.
در حالت طبیعی زنان ممکن است روزانه بین یک تا چهار میلی لیتر ترشح واژینال داشته باشند. این میزان ممکن است در روزهای تخمک‌گذاری (تقریباً اواسط چرخه قاعدگی)، هنگام تحریک جنسی در دوران بارداری یا در زمان استرس افزایش بیاید که همچنان در محدوده نرمال تلقی می‌شود. ترشح طبیعی معمولاً حالت لزج یا کش‌دار دارد و در برخی موارد ممکن است به‌صورت آبکی یا کمی غلیظ‌تر نیز ظاهر شود. به‌گفتۀ وب‌سایت clevelandclinic:
“It’s normal to have some amount of discharge every day. You can’t prevent it because it’s your body’s way of keeping your vagina clean and healthy. If you’re worried about too much discharge, wear a panty liner to help absorb the fluid.”
«داشتن مقدار مشخصی ترشح روزانه کاملاً طبیعی است. این فرایند را نمی‌توان متوقف کرد؛ چراکه روشی طبیعی برای حفظ پاکی و سلامت واژن به شمار می‌آید. اگر احساس می‌کنید میزان ترشحاتتان زیاد است و موجب نگرانی شده است، می‌توانید از پد روزانه برای جذب بهتر رطوبت استفاده کنید.»
اگر ترشحات شما زیاد است ابتدا در پی یافتن علت ترشح زیاد واژن باشید و سپس با استفاده از پد بهداشتی روزانه خیلی نازک کتانی تافته کد 1111، پد بهداشتی روزانه خیلی نازک کتانی PANBERES پنبه ریز و پد بهداشتی روزانه خیلی نازک SEPTONA سپتونا مدل NORMAL می‌توانید از روزهای پرترشح را به‌راحتی پشت سر بگذارید.
علت ترشح زیاد واژن چیست؟
اگرچه ترشح واژن یکی از فرایندهای طبیعی و ضروری بدن زنان است؛ اما زمانی که مقدار این ترشحات از حد معمول بیشتر شود یا ظاهر و بوی آن تغییر کند، ممکن است نگرانی‌هایی در مورد وضعیت سلامتی ایجاد شود. ترشح زیاد واژن لزوما نشانه بیماری نیست؛ اما شناخت دلایل آن به درک بهتر بدن و تشخیص زود هنگام مشکلات احتمالی کمک می‌کند. رایج‌ترین علل ترشح زیاد واژن عبارت‌اند از:
تغییرات هورمونی در طول چرخه قاعدگی، اصلی‌تربن علت ترشح زیاد واژن
سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن زنان به‌صورت طبیعی در طول چرخه قاعدگی نوسان دارد و این نوسانات مستقیما بر مقدار و نوع ترشحات واژینال تأثیر می‌گذارد. در حوالی زمان تخمک‌گذاری (تقریباً روزهای ۱۲ تا ۱۶ چرخه) افزایش سطح استروژن باعث افزایش ترشح مخاط شفاف، کش‌دار و لغزنده‌ای می‌شود که به تسهیل عبور اسپرم و افزایش احتمال باروری کمک می‌کند. این مورد طبیعی‌ترین و اصلی‌ترین علت ترشح زیاد واژن است و نباید با ترشحات غیرطبیعی اشتباه گرفته شود.
بارداری
در دوران بارداری با افزایش سطح هورمون‌ها، به‌خصوص هورمون استروژن و افزایش جریان خون در ناحیه لگن ترشحات واژینال افزایش می‌کند. این ترشحات معمولاً شفاف یا شیری، بدون بو و بی‌ضرر هستند و بدن از این طریق واژن را مرطوب نگه می‌دارد و از ورود باکتری‌ها جلوگیری می‌کند. اما یکی از مباحث مهم مرتبط با این موضوع، تفاوت ترشحات قبل پریود و بارداری است.
تحریک جنسی
دیگر دلیل ترشح زیاد واژن تحریک جنسی است. در هنگام تحریک جنسی غدد واژینال و دهانه رحم شروع به ترشح مایعی شفاف و روان‌کننده می‌کنند که به تسهیل دخول و لذت جنسی کمک می‌کند. این ترشحات بخشی کاملاً طبیعی از واکنش فیزیولوژیکی بدن هستند و ممکن است پس‌از رابطه نیز ادامه داشته باشند.
داروها یا قرص‌های ضدبارداری
داروهایی که بر سطح هورمون‌ها تأثیر می‌گذارند دیگر علت ترشح زیاد واژن محسوب می‌شوند. قرص‌های ضدبارداری یا اصطلاحا ال دی می‌توانند با افزایش سطح استروژن موجب افزایش ترشح واژن شوند. برخی داروهای دیگر مانند آنتی‌بیوتیک‌ها نیز ممکن است تعادل فلور واژن را بر هم زنند و افزایش ترشح را به‌همراه داشته باشنند.
عفونت‌های واژینال
رایج‌ترین علت ترشح زیاد واژن عفونت‌های واژینال است که معمولاً با علائم دیگر همراه می‌شود. این عفونت‌ها می‌توانند منش باکتریایی، قارچی یا ویروسی داشته باشند و از جمله رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت قارچی (کاندیدیازیس): ترشح غلیظ، سفید و پنیری‌شکل همراه با خارش شدید و گاهی سوزش؛
- واژینوز باکتریایی: ترشح خاکستری یا سفیدرنگ با بوی ماهی مانده و بدون خارش شدید؛
- عفونت‌های مقاربتی (مانند تریکومونیازیس یا کلامیدیا): ترشح زرد، سبز یا کف‌آلود با بوی ناخوشایند و علائم همراه مانند سوزش ادرار یا درد هنگام رابطه جنسی؛
واکنش به محصولات بهداشتی یا آلرژن‌ها
استفاده از برخی محصولات مانند صابون‌های عطردار، اسپری‌های واژینال، ژل‌های شست‌وشو، پدهای معطر یا حتی برخی انواع لباس‌های زیر ممکن است باعث تحریک یا آلرژی شود و افزایش ترشح واژن را به‌همراه داشته باشد. در این حالت ترشحات معمولاً با احساس سوزش یا قرمزی همراه است.
استرس و تنش‌های روانی
استرس، اضطراب یا تغییرات خلقی می‌توانند بر سطح هورمون‌ها تأثیر بگذارند به‌شکل غیرمستقیم علت ترشح زیاد واژن باشند. برخی زنان در دوره‌های استرس‌زا متوجه تغییر در میزان ترشحات واژینال خود می‌شوند که این مورد اغلب با رفع عامل استرس‌زا به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
بیماری‌های التهابی لگن (PID)
اگر افزایش ترشحات واژن با دردهای زیر شکم، تب، لکه‌بینی یا درد هنگام رابطه جنسی همراه باشد ممکن است عامل آن بیماری التهابی لگن باشد. این بیماری معمولاً ناشی از عفونت‌های درمان‌نشده دستگاه تناسلی است و نیاز به درمان سریع دارد تا از عوارضی همچون نازایی جلوگیری شود.
جسم خارجی در واژن
وجود جسم خارجی مانند تامپون، بقایای کاندوم پاره و… می‌تواند علت ترشح زیاد واژن، بوی بد و در برخی موارد عفونت شدید باشد. این وضعیت نیاز به بررسی فوری و خارج‌کردن جسم خارجی دارد.
سرطان دهانه رحم یا واژن
در موارد نادر افزایش غیرعادی ترشحات ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری مانند سرطان باشد. ترشح زیاد، رقیق، گاهی خونی و مداوم که با علائم دیگری مانند درد لگن یا خونریزی غیرمعمول همراه است باید جدی گرفته شود و تحت بررسی پزشک متخصص قرار بگیرد.
بررسی میزان و علت ترشح زیاد واژن در دوران‌های مختلف زندگی زنانه
بدن زنان در طول عمر خود از مراحل مختلفی عبور می‌کند که هر یک با تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی خاصی همراه است. این تغییرات به‌خصوص در دستگاه تناسلی بر مقدار، نوع و ظاهر ترشحات واژینال نیز تأثیر می‌گذارند که بسیار طبیعی است و واکنش سالم بدن به شرایط فیزیولوژیکی جدید است. وضعیت ترشحات واژینال در دوره‌های مختلف زندگی نظیر بلوغ، تخمک‌گذاری، بارداری و یائسگی عبارت‌اند از:
دوران بلوغ
با آغاز بلوغ بدن دختران شروع به تولید هورمون‌های جنسی به‌خصوص استروژن می‌کند. یکی از اولین نشانه‌های این تغییرات آغاز ترشح واژینال معمول شفاف یا کمی شیری، بدون بو و بدون درد با هدف حفظ رطوبت و پاک‌سازی واژن است. در این دوران افزایش ترشح واژن می‌تواند برای دختران نوجوان نگران‌کننده باشد؛ اما اغلب نشان‌دهندۀ آغاز فعالیت طبیعی دستگاه تناسلی است.
تخمک‌گذاری، علت ترشح زیاد واژن
در حوالی روزهای میانی چرخه قاعدگی بدن زن در اوج تولید استروژن قرار می‌گیرد که نتیجه آن افزایش قابل‌توجه ترشحات واژن است. این ترشحات معمولاً شفاف، لغزنده و کش‌دار هستند و شباهت زیادی به سفیده تخم‌مرغ دارند. هدف این نوع ترشح تسهیل عبور اسپرم از واژن به رحم برای باروری است. وجود چنین ترشحاتی در این مرحله نشانه‌ای از سلامت باروری و تخمک‌گذاری طبیعی تلقی می‌شود.
دوران بارداری
در دوران بارداری ترشحات واژینال به‌دلایل متعددی افزایش پیدا می‌کند؛ چراکه استروژن و پروژسترون در سطح بالایی در بدن گردش می‌کنند. همچنین جریان خون در ناحیه لگن افزایش می‌یابد و غدد سرویکس (دهانه رحم) فعال‌تر می‌شوند. این ترشحات معمولاً شفاف یا شیری‌رنگ، رقیق و بی‌بو هستند و از رشد میکروب‌ها در ناحیه واژن جلوگیری می‌کنند. به این نوع ترشح لکوئوریا گفته می‌شود و تا پایان بارداری ممکن است ادامه داشته باشد. با نزدیک‌شدن به زمان زایمان ممکن است ترشح مخاطی غلیظ و شفاف‌تری (پلاگ موکوس) مشاهده شود که نشان‌دهندۀ آماده‌شدن بدن برای زایمان است.
دوران یائسگی
با ورود به یائسگی تولید هورمون‌های زنانه، به‌خصوص استروژن به‌شکل چشمگیری کاهش پیدا می‌کند و این کاهش هورمونی معمولاً باعث کاهش قابل‌توجه ترشحات واژینال می‌شود. واژن در این مرحله ممکن است خشک‌تر و دیواره‌های آن نازک‌تر و حساس‌تر شوند. بااین‌حال برخی زنان در دوران پیش‌از یائسگی ممکن است تجربه افزایش موقت ترشحات را داشته باشند؛ چراکه در این بازه زمانی نوسانات شدید هورمونی اتفاق می‌افتد. پس‌از یائسگی نیز اگر ترشح غیرعادی، آبکی یا خونی بدون علت مشخص دیده شود باید بررسی‌های پزشکی انجام شود.
تفاوت ترشح طبیعی و غیرطبیعی را چگونه تشخیص بدهیم؟
حال که دانستید ترشح زیاد واژن نشانه چیست، وقت آن رسیده که ترشحات طبیعی را از غیرطبیعی تشخیص بدهید تا بتوانید در صورت وجود مشکل به پزشک مراجعه کنید. مهم‌ترین نکاتی که باید در تشخیص نوع ترشحات به آن توجه کنید، عبارت‌اند از:
رنگ ترشحات
رنگ ترشحات واژن یکی از اولین و واضح‌ترین نشانه‌هایی است که می‌تواند به طبیعی یا غیرطبیعی‌بودن آن اشاره کند:
- شفاف، بی‌رنگ یا کمی شیری: رنگ طبیعی و رایج به‌خصوص در اواسط چرخه قاعدگی، دوران بارداری یا تحریک جنسی است.
- سفید غلیظ: اگر بدون خارش یا بو باشد، طبیعی است؛ اما اگر پنیری‌شکل و همراه با خارش یا سوزش است می‌تواند نشانه عفونت قارچی باشد.
- زرد یا سبز: معمولاً نشانه عفونت باکتریایی یا عفونت‌های مقاربتی مانند تریکومونیازیس است، خصوصت اگر کف‌آلود و بدبو باشد.
- خاکستری: معمولاً با بوی ماهی مانده همراه است و به واژینوز باکتریایی مرتبط می‌شود.
- قهوه‌ای یا خونی: می‌تواند نشانه باقی‌مانده خون قاعدگی، لکه‌بینی یا در موارد نادرتر نشانه مشکلات جدی‌تری مانند پولیپ یا سرطان دهانه رحم باشد.
بوی ترشحات
بوی ترشحات طبیعی معمولاً خنثی یا بسیار ملایم است. در مواردی مانند پس‌از رابطه جنسی یا در زمان تخمک‌گذاری ممکن است کمی تغییر کند؛ اما نباید آزاردهنده باشد.
- بوی ماهی مانده: شایع‌ترین علامت واژینوز باکتریایی است.
- بوی تند یا تعفن‌آور: می‌تواند نشانه عفونت، جسم خارجی در واژن یا رعایت نکردن بهداشت مناسب باشد.
- بوی شیرین یا غیرعادی: اگر با خارش یا تغییر رنگ همراه باشد نیاز به بررسی دارد.
بافت و قوام ترشحات
ترشحات طبیعی می‌توانند در طول چرخه قاعدگی تغییر کنند:
- آبکی و روان: در ابتدای چرخه یا پس‌از ورزش طبیعی است.
- لغزنده و کش‌دار (شبیه سفیده تخم‌مرغ): در زمان تخمک‌گذاری دیده می‌شود.
- پنیری یا غلیظ: نشانه شایع عفونت قارچی است.
- کف‌آلود یا فوم‌دار: معمولاً با تریکومونیازیس یا سایر عفونت‌های واژینال همراه است.
علائم همراه با ترشحات
ترشحات طبیعی نباید با علائم ناراحت‌کننده‌ای همراه باشند. درصورتی‌که ترشح با یکی از موارد زیر همراه باشد، احتمال غیرطبیعی‌بودن آن بیشتر می‌شود:
- خارش واژن یا ناحیه تناسلی؛
- سوزش هنگام ادرار یا تماس جنسی؛
- قرمزی، التهاب یا تورم اطراف واژن؛
- درد زیر شکم یا در هنگام مقاربت؛
- لکه‌بینی یا خونریزی غیرمرتبط با قاعدگی.
تداوم و شدت ترشحات
ترشحات طبیعی معمولاً در مقاطع مشخصی از چرخه یا زندگی افزایش می‌یابند و سپس کاهش پیدا می‌کنند؛ اما اگر ترشح زیاد، مداوم و بدون تغییر باشد یا در مدتی کوتاه شدت بگیرد باید جدی گرفته شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر ترشحات واژن با تغییر رنگ شدید (زرد، سبز، خاکستری یا خونی)، بوی نامطبوع، خارش، سوزش، درد لگنی، درد هنگام رابطه جنسی یا ادرار یا افزایش ناگهانی و بی‌دلیل همراه شود، لازم است برای یافتن علت ترشح زیاد واژن هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه شود. همچنین در صورت تداوم ترشح غیرعادی بیش‌از چند روز یا بهبود نیافتن با مراقبت‌های اولیه بررسی تخصصی ضروری است. تشخیص زودهنگام از پیشرفت عفونت‌ها یا مشکلات جدی‌تر جلوگیری و سلامت واژن را تضمین می‌کند.
سخن پایانی
ترشح واژن اگرچه در ظاهر مسئله‌ای ساده به نظر می‌رسد؛ اما زبان بدن زنانه برای بیان بسیاری از تغییرات درونی و حتی هشدار نسبت به برخی بیماری‌ها است. هر زن باید با ریتم طبیعی بدن خود آشنا باشد و به‌جای نگرانی‌های بی‌دلیل یا بی‌توجهی با دقت و آگاهی نسبت به تغییرات ترشحات، سلامت خود را پیگیری کند. مشاوره با پزشک در مواقع لازم نه‌تنها آرامش خاطر به‌همراه دارد، بلکه از بروز عوارض احتمالی نیز جلوگیری خواهد کرد. مراقبت از بدن، توجه به نشانه‌ها و علت ترشح زیاد واژن و احترام به تغییرات طبیعی بخشی از زیست آگاهانه و سلامت‌محور زنانه است.
منابع:
