درمان جوش های هورمونی | با 3 روش مختلف درمان آشنا شوید

درمان جوش های هورمونی یعنی مهار التهاباتی ‌که درست در عمق غدد سباسه شکل می‌گیرند؛ یعنی همان‌جایی که هورمون‌ها، به‌ویژه آندروژن‌ها، فرمان تولید سبوم را صادر می‌کنند و منافذ پوست را با کامدون‌های ریز و درشت می‌بندند. وقتی این فرمان بیش‌ازحد تکرار شود، تعادل باکتری‌ها به هم می‌خورد، واکنش ایمنی بدن به این عفونت‌ها بالا می‌رود و انواع برجستگی‌های دردناک یا چرکی روی فک، چانه و گاهی پشت و شانۀ فرد سبز می‌شوند. برای چیره‌شدن بر این چرخه باید سه محورِ تنظیم هورمون، کاهش سبوم و کنترل التهاب هم‌زمان هدف قرار بگیرد تا نه‌تنها جوش‌های فعلی فروکش کنند، بلکه ردّی از لک و اسکار نیز باقی نمانَد و پوست دوباره بافت سالمش را باز بیاید. در ادامه با ما همراه باشید.

انواع آکنه هورمونی

شناسایی دقیق نوع ضایعه و الگوی پراکندگی، نخستین گام برای تجویز درمان جوش های هورمونی به‌شکل درست است؛ زیرا هرکدام نشانه‌ای از شدت تحریک هورمونی و عمق التهاب به‌دست می‌دهد.

انواع ضایعاتی که برای درمان این جوش‌ها باید با آن‌ها آشنا باشید، عبارت‌اند از:

• کومدون سرسفید (Whiteheads): زمانی پدید می‌آیند که دهانه منفذ پوست به‌طور کامل بسته شود و چربی و سلول‌های مرده در ادامه لایه نازک اپیدرم گیر بیفتند؛ به‌همین‌دلیل، برجستگی‌هایش کوچک و به‌رنگ پوست هستند و به هنگام لمس اندکی سفت‌اند؛ اما معمولاً درد ندارند.
• کومدون سرسیاه (Blackheads): در این جوش، دهانه منفذ پوست نیمه‌باز است؛ به‌همین‌دلیل سر جوش در مواجهه با هوا اکسید می‌شود و ظاهری سیاه‌مانند به نوک ضایعه می‌دهد. حضور اکسیژن در این نوع جوش، باعث می‌شود که التهاب آن نسبت به انواع چرکی خفیف‌تر باشد؛ اما از نظر ظاهری واضح‌تر دیده شود.
• پاپول‌ها (Papules): برآمدگی‌های سفت و قرمزی که هنگام لمس درد خفیفی دارند و به‌این‌دلیل ایجاد می‌شوند که دیواره فولیکول تخریب شده و التهاب به درم راه یافته‌ است.
• پوستول‌ها (Pustules): نسخه چرکی پاپول هستند و در آن‌ها، تجمع لکوسیت‌ها (چرک زرد) بر قله ضایعه شکل می‌گیرد و خطر ایجاد اسکار حفره‌ای پس‌از تخلیۀ جوش وجود دارد.
• ندول‌ها (Nodules): توده‌های عمقی و دردناکی هستند که به‌صورت گره زیرپوستی حس می‌شوند و التهاب آن‌ها تا لایه مشبک درمی (در عمق پوست) گسترش یافته. درمان جوش های هورمونی به‌شکل ندول، معمولاً به‌طور تخصصی و با مصرف قرص انجام می‌شود.
• کیست‌ها (Cysts): حفره‌های پر از مایع و بسیار دردناکی هستند که پوشش فیبروزی پیدا می‌کنند و بیشترین احتمال ایجاد اسکار دائمی بر روی پوست مربوط به این گروه است.

بررسی الگوی توزیع جوش‌ها برای پیداکردن درمان جوش های هورمونی

اما برای درمان جوش های هورمونی باید بدانید که الگوی توزیع این جوش‌ها معمولاً به‌شکل زیر است:

• صورت: در خانم‌ها در صورت وجود مشکلات هورمونی، معمولاً ناحیه گونه و اطراف دهان به جوش مبتلا می‌شود و تشدید چرخه قاعدگی شاخص مهم هورمونی‌بودن جوش‌هایی است که بر صورت خانم‌ها پدیدار می‌شوند.
• فک: خط آرواره پایینی به‌دلیل تراکم گیرنده‌های آندروژن حساسیت ویژه‌ای در جوش‌زدن دارد و جوش‌های دردناک و عمیق در این ناحیه زنگ خطر تعادل‌نداشتن هورمون تخمدانی هستند.
• چانه: آکنه چانه اغلب به‌صورت خوشه‌ای بروز می‌کند و ارتباط مستقیمی با نوسانات پروژسترون در اواخر فاز لوتئال دارد.

درمان جوش های هورمونی: بررسی درمان‌های دارویی

اصول دارودرمانی برای درمان جوش های هورمونی بر سه پایه استوار است: مهار کراتین‌سازی بیش‌ازحد در بدن، کاهش کلونیزاسیون کوتی باکتریوم آکنه و تعدیل پاسخ التهابی بدن به این جوش‌ها. در مجموع، شدت و عمق ضایعات تعیین می‌کند که ترکیب درمان‌های موضعی، خوراکی یا مداخله‌های تهاجمی چگونه برای درمان جوش هورمونی کنار هم چیده شود.

درمان‌های موضعی

درمان موضعی به 3 دسته کلی تقسیم می‌شود:

1. رتینوئیدهای موضعی: مشتقات ویتامین A مانند ترتینوئین و آداپالن با نرمال‌سازی تمایز کراتینوسیت‌ها، کومدون‌زایی را مهار و نفوذ سایر داروها را به درون پوست راحت‌تر می‌کنند. در هفته‌های اول استفاده از این داروها، ممکن است التهاب ظاهری بیشتر شود؛ اما در واقع این التهابات، «واکنش پاک‌سازی» بدن است که گذرا هستند.
2. بنزوئیل پراکسید: آنتی‌باکتریال اکسیداتیو که بدون ایجاد مقاومت، بار میکروبی فولیکول را می‌کاهد و به‌ویژه در ترکیب با رتینوئید یا آنتی‌بیوتیک موضعی از ایجاد سویه‌های باکتری مقاوم به درمان جلوگیری می‌کند.
3. آنتی‌بیوتیک‌های موضعی: کلیندامایسین یا اریترومایسین، التهاب ناشی از C. acnes را فرو می‌نشانند؛ اما دوره مصرف آن نباید طولانی باشد تا از مقاوم‌شدن باکتری‌ها پیشگیری شود.

درمان‌های خوراکی

درمان‌های خوراکی جوش های هورمونی عبارت‌اند از:

• قرص‌های ضدبارداری ترکیبی: اتیلن‌استرادیول به‌همراه دروسپیرنون یا نورژستیمِیت با سرکوب آندروژن آزاد، ترشح سبوم را کم و چرخه قاعدگی را منظم می‌کند.
• داروهای ضدآندروژن (اسپیرونولاکتون): گیرنده آندروژن را بلاک می‌کند و در دوز 50‑200 میلی‌گرم روزانه، به‌ویژه برای خانم‌های مبتلا به PCOS مؤثر است.
• آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی: تتراسایکلین‌ها و داکسی‌سایکلین التهاب ندولوکیستیک را مهار می‌کنند؛ اما مصرف بیش‌از سه ماه برای این داروها توصیه نمی‌شود، مگر اینکه همراه پروبیوتیک مصرف شوند و پایش مقاومت باکتری در برابر آن‌ها به‌صورت دوره‌ای توسط پزشک انجام شود.
• ایزوترتینوئین: گزینه نهایی برای درمان جوش های هورمونی مقاوم است؛ تولید سبوم را تا 90 ٪ کاهش می‌دهد ولی نیازمند آزمایش عملکرد کبد، مانیتورینگ چربی خون و پیشگیری مطلق از بارداری است.

روش‌های تخصصی

روش‌های تخصصی برای درمان جوش های هورمونی هم عبارت‌اند از:

• تزریق استروئید داخل ضایعۀ جوش: تریامسینولون با غلظت رقیق مستقیماً به ندول یا کیست تزریق می‌شود و طی 48 ساعت التهاب آن را کاهش می‌دهد.
• لیزر و نوردرمانی: سیستم‌های نوری آبی/قرمز یا لیزر PDT با تخریب انتخابی باکتری و خاراندن سبوم به‌طور هدفمند، بهبود محسوسی در جوش‌های فعال و اسکارهای تازه نشان می‌دهند.
• پیلینگ شیمیایی: اسید سالیسیلیک یا TCA با برداشتن لایه شاخی و تحریک کلاژن‌سازی، هم‌زمان کومدون‌های سطحی را پاکسازی و لکه‌های پس‌التهابی را روشن می‌کند.

اما، چقدر طول می کشد تا آکنه هورمونی از بین برود؟ طبق گفته وب‌سایت healthline.com:

“The exact timeline for hormonal acne varies from person to person. A new acne treatment plan typically takes 8 to 16 weeks to take full effect.”

«مدت‌زمان بهبود آکنه هورمونی در هر فرد ممکن است متفاوت باشد. به‌طور معمول، یک برنامه درمانی جدید برای آکنه حدود ۸ تا ۱۶ هفته زمان نیاز دارد تا اثر کامل خود را نشان بدهد.»

بهترین روش تشخیص نوع آکنه چیست؟

معاینه بالینی متخصص پوست، همراه با درماتوسکوپی و گاهی آزمایش هورمون‌های جنسی، دقیق‌ترین شیوه تفکیک کومدوژنیک، التهابی یا کیستیک است.

چه زمانی باید به متخصص پوست مراجعه کرد؟

اگر ندول‌های دردناک، اسکار زودرس یا آکنه مقاوم به OTC دارید یا در بارداری دچار جوش شدید شده‌اید، مراجعه فوری به پزشک توصیه می‌شود.

درمان‌های طبیعی جوش هورمونی

اما درمان خانگی جوش های هورمونی به چه صورت است؟ برای موارد خفیف یا برای جلوگیری از بدتر‌شدن جوش‌ها، روش‌های کم ریسک گیاهی و تغذیه‌ای می‌توانند التهاب را نرم و سبوم را تنظیم کنند؛ البته نباید جایگزینِ درمان پزشکی در ضایعات متوسط تا شدید شوند. البته در هنگام استفاده از این نوع درمان جوش های هورمونی در نخستین گام باید بدانید که هر ماده گیاهی یا اسید میوه‌ای که قرار است بر روی جوش‌ها بزنید را باید ابتدا روی ساعد یا پشت گوش امتحان کنید. اگر پس‌از 24 ساعت قرمزی یا خارش نداشتید، می‌توانید آن را به نقاط مستعد آکنه بمالید. این آزمایش کوچک جلوی واکنش‌های آلرژیک خفیف تا درماتیت تماسی شدید را می‌گیرد و به‌ویژه برای پوست‌های حساس یا تحت درمان رتینوئیدی الزامی است.

روغن درخت چای و روغن جوجوبا

روغن درخت چای با ترپینن‑۴‑اُل فراوان، خاصیت ضدباکتری و ضدالتهاب دارد و در غلظت 5 ٪ به‌اندازه بنزوئیل پراکساید 5 ٪ در درمان خانگی جوش های هورمونی مؤثر است؛ ولی پوست را کمتر تحریک می‌کند. همچنین، می‌توانید چند قطره روغن درخت چای را با روغن جوجوبا رقیق کنید و به‌صورت نقطه‌ای روی جوش بزنید. البته استفاده بیش‌ازحد از این روغن  پوست را خشک می‌کند.

اسیدهای هیدروکسی آلفا (AHA)

گلیکولیک و لاکتیک اسید با جدا‌کردن پیوند بین کورنئوسیت‌ها، منافذ را باز و بافت پوست را یکدست می‌کنند. مصرف شبانه 8‑10 ٪ AHA ضمن کاهش لکه‌های پس‌التهابی، تحمل پوست را به رتینوئید بالا می‌برد؛ اما حتماً روز بعد ضدآفتاب ‌طیف وسیع بزنید.

چای سبز

پلی‌فنول EGCG موجود در عصاره چای سبز تولید سبوم را تعدیل و نشانگرهای التهابی جوش را خاموش می‌کند. می‌توانید روزی دوبار تونر حاوی 2‑3 ٪ عصاره چای سبز را به پوستتان بزنید و هم‌زمان با نوشیدن دو فنجان چای سبز، آنتی‌اکسیدان سیستمیک بدنتان را تقویت کنید.

تأثیر رژیم غذایی و سبک زندگی در درمان جوش هورمونی

قند و چربی‌های ترانس، سبد هورمون‌های بدن ما را به‌هم می‌ریزند؛ پس اصلاح رژیم غذایی و عادت‌های روزانه ستون اصلی پیشگیری از جوش‌های هورمونی هستند. برای درمان جوش های هورمونی با بهبود سبک زندگی و رژیم غذایی، نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

• تأثیر رژیم غذایی بر آکنه هورمونی: رژیم با شاخص گلیسمی پایین، ترشح انسولین و IGF‑1 را می‌کاهد و مستقیماً تولید سبوم را محدود می‌کند.
• کاهش مصرف قند، لبنیات و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده: کیک، نوشابه و شیر پرچرب را به حداقل برسانید؛ مطالعات نشان می‌دهد که حذف این گروه‌ها از رژیم غذایی، دفعات جوش را تا یک‌سوم کاهش می‌دهند.
• افزایش مصرف امگا‑۳ و فیبر: ماهی چرب، گردو و بذر کتان، التهاب سیستمیک را مهار می‌کنند و فیبر پروبیوتیک هم عملکرد دستگاه گوارش را به تعادل می‌رساند.
• مدیریت استرس و بهبود کیفیت خواب: مدیتیشن، تنفس عمیق به‌شکل صحیح و هفت ساعت خواب عمیق، محور HPA را آرام و پیک کورتیزول صبحگاهی را متعادل می‌کنند.
• ورزش و فعالیت بدنی: 150 دقیقه تمرین هوازی در هفته، حساسیت سلول‌ها به انسولین را بهبود می‌دهد و گردش خون پوستی را برای ترمیم سریع‌تر جوش‌ها بالا می‌برد.

در روزهای پیش‌از قاعدگی که ترشح پروژسترون بالا می‌رود، استفاده از پد گرم‌کننده تسکین‌دهنده درد Levva Pharma عرضه‌شده در فروشگاه «گروچا» می‌تواند از استرس اضافی و تشدید آکنه جلوگیری کند.

پیشگیری از جوش زدن و مراقبت‌های مداوم

پوست مستعد آکنه به روتین منظم و بی‌وقفه نیاز دارد؛ بنابراین یک دوره درمان جوش های هورمونی هر چقدر هم که موفق باشد، بدون نگهداری دوباره به بن‌بست می‌رسد. نکات مراقبتی در دوره درمان جوش های هورمونی عبارت‌اند از:

• استفاده از محصولات غیرکومدوژنیک: کرم‌های حاوی برچسب «oil‑free» و «non‑comedogenic» راه نفس پوست را نمی‌بندند و زیر ماسک یا ضدآفتاب سنگین جوش نمی‌زنید.
• روتین پاک‌سازی و مراقبت روزانه پوست: دوبار شست‌وشوی ملایم، تونر تنظیم pH و مرطوب‌کننده فاقد چربی سد دفاعی پوست را پایدار نگه می‌دارد.
• پیگیری پزشکی و تنظیم دوره‌های معاینه: هر سه تا شش ماه یک‌بار ویزیت متخصص پوست، به‌خصوص برای تنظیم دوز ایزوترتینوئین یا ارزیابی عوارض اسپیرونولاکتون ضروری است.

در خانم‌هایی که در دوران پریود از شورت قاعدگی Levva Pharma یا کاپ های ضدباکتریال Andiya استفاده می‌کنند، به‌دلیل سازگاری این ابزارها با پوست حساس ناحیه تناسلی، احتمال انتقال باکتری به صورت کاهش می‌یابد.

سخن پایانی

آکنه هورمونی پدیده‌ای چندوجهی است؛ پیروزی بر آن نیازمند حمله هم‌زمان به محرک‌های هورمونی، التهاب میکروبی و سبک زندگی پرتنش امروزی است. ترکیب هوشمند داروهای موضعی، قرص‌های تنظیم هورمون، درمان‌های کلینیکی و مراقبت خانگی پیوسته، پوست را به چرخه سالم بازمی‌گرداند. در مسیر درمان جوش های هورمونی، گوش‌دادن به بدنتان، همراهی و حضور یک متخصص پوست و پایبندی به روتین درمانی مهم‌ترین توصیه‌هایی است که شما را یک گام جلوتر از جوش‌های سرکش نگه می‌دارد.