علت خشکی واژن چیست؟ 14 علت پزشکی + راه درمان
خشکی واژن به کاهش رطوبت طبیعی دیواره‌های واژن گفته میشود که اغلب به‌دلیل کاهش سطح هورمون استروژن رخ می‌دهد. علت خشکی واژن شامل تغییرات هورمونی (مانند یائسگی، شیردهی یا مصرف داروهای خاص)، استرس، کم‌آبی بدن، بیماری‌های خودایمنی و استفاده از محصولات بهداشتی تحریک‌کننده است. همچنین در برخی موارد این مشکل می‌تواند مربوط به بیماری‌هایی مانند سندرم شوگرن یا عوارض شیمی‌درمانی باشد. با ما همراه باشید تا همه اطلاعات لازم را در این زمینه در اختیار شما قرار دهیم.
علائم خشکی واژن چیست؟
رایج‌ترین علائم خشکی واژن عبارت‌اند از:
- احساس ناراحتی، حساسیت و درد در واژن؛
- درد هنگام دخول و رابطه جنسی (دیسپارونیا)؛
- خارش در ناحیه داخل و اطراف واژن؛
- احساس ناراحتی هنگام فعالیت فیزیکی؛
- افزایش خطر عفونت‌های واژینال یا عفونت ادراری؛
- کاهش ترشحات طبیعی واژن؛
- تنگی یا باریک‌شدن مجرای واژن.
اگر این علائم برای شما آشنا هستند و بیش از چند هفته ادامه دارند، حتماً با پزشک مشورت کنید. کاهش رطوبت واژن می‌تواند تعادل فلور واژینال، یعنی باکتری‌هایی که به‌طور طبیعی در واژن زندگی می‌کنند، را به هم بزند که این امر می‌تواند خطر بروز مشکلاتی مانند عفونت‌های ادراری، واژینیت و واژینوز باکتریایی را افزایش دهد.
علت خشکی واژن چیست؟
| علت | توضیح |
|---|---|
| یائسگی و پیش‌یائسگی | کاهش سطح استروژن باعث نازک‌شدن دیواره واژن، خشکی و کاهش انعطاف‌پذیری آن میشود (آتروفی واژن). |
| زایمان و شیردهی | به‌دلیل تغییرات هورمونی و توقف تخمک‌گذاری، ترشحات واژن کاهش یافته و خشکی ایجاد میشود. |
| قرص ضدبارداری هورمونی | جایگزینی هورمون‌های طبیعی با مصنوعی ممکن است باعث خشکی واژن شود؛ تغییر نوع قرص می‌تواند کمک کند. |
| داروهای ضدافسردگی (SSRIs) | افزایش سروتونین همراه با کاهش ترشحات واژینال؛ با مشورت پزشک می‌توان دارو را تغییر داد. |
| هیسترکتومی | برداشتن رحم و گاهی دهانه رحم باعث کاهش ترشحات واژن میشود. |
| شیمی‌درمانی | کاهش عملکرد تخمدان‌ها و ورود به «یائسگی دارویی» موجب خشکی واژن میشود. |
| شست‌وشوی بیش‌ازحد | استفاده زیاد از آب یا صابون تعادل واژن را برهم زده و باعث خشکی میشود. |
| سندروم شوگرن | بیماری خودایمنی که غدد ترشحی را درگیر می‌کند و ترشحات واژن را کاهش می‌دهد. |
| دیابت | آسیب به اعصاب و عروق واژن به‌دلیل قند خون بالا باعث کاهش ترشحات میشود. |
| تحریک‌نشدن جنسی | بدون تحریک جنسی کافی، ترشح روان‌کننده طبیعی کمتر شده و خشکی اتفاق می‌افتد. |
| آنتی‌هیستامین‌ها | این داروها باعث خشکی مخاط از جمله مخاط واژن می‌شوند. |
| استرس و اضطراب | کاهش میل جنسی و اختلال در عملکرد طبیعی واژن به‌دلیل فشارهای روانی. |
| سندرم فلامر | واکنش غیرعادی عروق به سرما یا استرس که می‌تواند منجر به خشکی واژن شود. |
| سیگارکشیدن | تسریع روند یائسگی و در نتیجه خشکی واژن در زنان سیگاری. |
علت خشکی واژن مختلف است؛ اما معمولاً با سطح هورمون‌هایی مثل استروژن و پروژسترون ارتباط دارد. بهترین روش درمان، بستگی به علت اصلی خشکی دارد. در ادامه به چند دلیل شایع اشاره شده است:
پیش‌یائسگی و یائسگی
کاهش سطح استروژن شایع‌ترین دلیل خشکی واژن است؛ بنابراین اگر می‌خواهید بدانید خشکی واژن نشانه چیست، این موضوع را در نظر بگیرید. سطح هورمون استروژن با نزدیک‌شدن به یائسگی به‌تدریج کاهش می‌یابد. این هورمون توسط تخمدان‌ها تولید میشود و نقش مهمی در ایجاد ویژگی‌های زنانه مانند رشد سینه‌ها و فرم بدن دارد. استروژن در چرخه قاعدگی و بارداری هم نقش کلیدی ایفا می‌کند. این هورمون باعث میشود دیواره واژن ضخیم، مرطوب و سالم باقی بماند. با کاهش سطح آن، دیواره واژن نازک‌تر، خشک‌تر و کم‌انعطاف‌تر میشود؛ یعنی غشاهای مخاطی واژن که معمولاً مرطوب، کشسان و صورتی‌رنگ هستند، در یائسگی خشک و کم‌رنگ می‌شوند. این تغییرات به‌نام «آتروفی واژن» شناخته می‌شوند.
این وضعیت بیش‌از ۵۰٪ از زنان یائسه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علائمی مانند سوزش، خارش و درد هنگام رابطه جنسی ممکن است دیده شود. همچنین، ممکن است دستگاه ادراری هم تحت تأثیر قرار گیرد و باعث تکرر ادرار یا عفونت‌های مکرر شود. در کنار خشکی واژن ممکن است علائمی مانند خونریزی نامنظم، گرگرفتگی یا کاهش میل جنسی هم ظاهر شود. درمان هورمونی می‌تواند برای بسیاری از زنان مفید باشد؛ مگر در افرادی که تحت درمان سرطان سینه هستند.
زایمان، شیردهی و دوران پس‌از زایمان
علت خشکی واژن در زنان جوان ممکن است به عواملی مانند زایمان، شیردهی یا اختلالات هورمونی مرتبط باشد. در این دوران به‌دلیل تغییرات هورمونی و توقف تخمک‌گذاری، ترشحات واژینال ممکن است کاهش یابد. این وضعیت طبیعی و معمولاً گذرا است. استفاده از روان‌کننده‌های پایه آب مفید است؛ اما در صورت نیاز، پزشک ممکن است استروژن موضعی تجویز کند.
قرص‌های پیشگیری از بارداری هورمونی
قرص‌های ضدبارداری می‌توانند علت خشکی واژن باشند؛ چون هورمون‌های طبیعی بدن با نوع مصنوعی جایگزین می‌شوند و این هورمون‌ها نمی‌توانند دقیقاً عملکرد هورمون‌های طبیعی را تقلید کنند. در برخی افراد این موضوع مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ اما در برخی دیگر ممکن است به خشکی واژن منجر شود. تغییر نوع قرص می‌تواند کمک‌کننده باشد.
داروهای ضدافسردگی (مانند SSRIs)
داروهای ضدافسردگی باعث افزایش سطح سروتونین می‌شوند؛ اما همزمان می‌توانند بر گیرنده‌های استیل‌کولین که در حرکات عضلات غیرارادی نقش دارند، تأثیر بگذارند و باعث کاهش ترشحات واژینال شوند. در صورت بروز این عارضه می‌توان با پزشک درباره تغییر دارو مشورت کرد.
هیسترکتومی (برداشتن رحم)
در برخی موارد هنگام عمل هیسترکتومی، دهانه رحم و سلول‌های ترشح‌کننده واژن هم برداشته می‌شوند که می‌تواند علت خشکی واژن باشد. در این حالت، استروژن موضعی معمولاً بسیار کمک‌کننده است.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی ممکن است باعث کاهش تولید هورمون توسط تخمدان‌ها شود و بدن را در وضعیت «یائسگی دارویی» قرار دهد. در این شرایط هم خشکی واژن شایع است. پزشک می‌تواند گزینه‌هایی برای مدیریت این علائم در طول درمان پیشنهاد دهد.
شست‌وشوی بیش‌ازحد
برخی افراد تصور می‌کنند باید واژن را مدام با آب شست‌وشو دهند؛ اما آب باعث خشکی میشود. واژن، خود را پاکسازی می‌کند و این دقیقاً وظیفه ترشحات طبیعی است. فقط بخش خارجی واژن (فرج) را با آب ساده و بدون صابون بشویید.
سندروم شوگرن
سندروم شوگرن یک بیماری خودایمنی است که غدد ترشحی بدن را درگیر می‌کند و باعث کاهش ترشحات در دهان، چشم، پوست، گلو و واژن میشود. این سندروم بیشتر در زنان میان‌سال دیده میشود.
دیابت
قند خون بالا می‌تواند به اعصاب و عروق کوچک آسیب بزند و باعث اختلال در عملکرد غدد دهانه رحم شود که می‌تواند علت خشکی واژن باشد. سایر علائم دیابت شامل تشنگی زیاد، تکرر ادرار، خستگی و تاری دید است.
تحریک‌نشدن جنسی
گاهی خشکی واژن به‌دلیل تحریک یا وجود نداشتن احساس برانگیختگی رخ می‌دهد. استفاده از روان‌کننده‌های پایه آب، انجام پیش‌نوازی طولانی‌تر و پرهیز از دخول می‌تواند کمک کند. همچنین بررسی دلایل کاهش میل جنسی اهمیت دارد.
آنتی‌هیستامین‌ها
این داروها برای رفع علائمی مثل آبریزش بینی و خارش چشم استفاده می‌شوند؛ اما می‌توانند مخاط واژن را هم خشک کنند.
از دیگر علل خشکی واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استرس و اضطراب: این عوامل می‌توانند میل جنسی و ترشحات طبیعی واژن را کاهش دهند؛
- سندرم فلامر (Flammer syndrome): اختلالی که در آن رگ‌های خونی نسبت به محرک‌هایی مانند سرما یا استرس واکنش غیرعادی نشان می‌دهند؛
- سیگارکشیدن: زنانی که سیگار می‌کشند، ممکن است زودتر از دیگران وارد یائسگی شوند؛ بنابراین خشکی واژن هم ممکن است در آن‌ها زودتر ظاهر شود.
اگر دچار خشکی واژن هستید، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت دقیق مشخص و درمان مناسب انتخاب شود.
روان‌سازی واژینال چیست و چرا به آن نیاز داریم؟
خشکی واژن بسیار رایج است. طبق آنچه که در وب‌سایت Livi نوشته شده است:
“Around 17% of women aged 18-50 and more than half of post-menopausal women over the age of 51 experience vaginal dryness.”
«حدود ۱۷٪ از زنان بین ۱۸ تا ۵۰ سال و بیش‌از نیمی از زنان یائسه بالای ۵۱ سال، خشکی واژن را تجربه می‌کنند.»
ترشحات واژینال توسط غدد موجود در دهانه رحم تولید می‌شوند تا محیطی مرطوب و کمی اسیدی در واژن حفظ شود. این ترشحات به حفظ تعادل باکتری‌های مفید کمک و با خارج‌کردن سلول‌های مرده و باکتری‌های ناخواسته از بروز عفونت جلوگیری می‌کنند. ترکیب ترشحات در طول چرخه قاعدگی تغییر می‌کند تا گاهی حرکت اسپرم را تسهیل، گاهی آن را محدود و بدن و بارداری احتمالی را از عفونت محافظت کند.
روان‌سازی‌ای که هنگام تحریک جنسی احساس می‌کنید، متفاوت است. این ترشحات از غدد بارتولن در نزدیکی ورودی واژن ترشح می‌شوند. این غده همیشه مقداری ترشح دارد؛ اما هنگام تحریک جنسی فعال میشود تا از غشای حساس داخل واژن در هنگام دخول محافظت کند.
تشخیص خشکی واژن
برای تشخیص، پزشک معمولاً در مورد علائم شما و تغییرات قاعدگی سؤال می‌کند، معاینه لگنی انجام می‌دهد و در صورت لزوم از ترشحات واژن نمونه‌برداری می‌کند؛ اما باید توجه داشته باشید که هیچ آزمایش خاصی به‌تنهایی نمی‌تواند خشکی واژن را تشخیص دهد. تشخیص بیشتر براساس علائم و معاینه بالینی انجام میشود.
درمان خشکی واژن
حال که با علت خشکی واژن آشنا شدید، نوبت به این می‌رسد که راه‌های درمان آن را هم بدانید. درمان‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
درمان‌های بدون نسخه (OTC)
برای درمان خشکی واژن فوری در خانه، استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و روان‌کننده‌های بدون نسخه پیشنهاد میشود که شامل موارد زیر است:
- مرطوب‌کننده‌های واژینال: برای استفاده داخل یا اطراف واژن هستند و به حفظ رطوبت کمک می‌کنند؛
- روان‌کننده‌ها: هنگام رابطه جنسی استفاده می‌شوند تا از درد و ناراحتی جلوگیری کنند.
روان‌کننده‌های پایه آب توصیه می‌شوند؛ اگرچه ماندگاری آن‌ها کمتر از روان‌کننده‌های سیلیکونی است. از روان‌کننده‌های روغنی استفاده نکنید؛ چون ممکن است باعث تحریک یا کاهش اثرگذاری کاندوم‌ها شوند.
این محصولات معمولاً هر ۱ تا ۲ روز یک‌بار استفاده می‌شوند و به کاهش ناراحتی کمک می‌کنند. اگر پس‌از دو ماه استفاده منظم، خشکی یا درد حین رابطه بهتر نشد یا علائم دیگری داشتید، حتماً به متخصص زنان مراجعه کنید.
درمان‌های هورمونی
اگر خشکی واژن با علائم ادراری یا علائم دیگر یائسگی مانند گرگرفتگی همراه باشد، ممکن است پزشک درمان هورمونی را به‌صورت زیر پیشنهاد دهد:
- کرم‌ها و قرص‌های واژینال استروژن: چند بار در هفته داخل واژن استفاده می‌شوند؛
- حلقه‌های واژینال: توسط خود بیمار داخل واژن قرار می‌گیرند و به‌مدت ۹۰ روز مقدار کمی استروژن آزاد می‌کنند.
این روش‌ها استروژن کمتری نسبت به درمان‌های هورمونی عمومی دارند و از خطرات کمتری هم برخوردارند. بااین‌حال، زنانی که سابقه سرطان پستان دارند یا باردار یا شیرده هستند باید حتماً با پزشک مشورت کنند. همچنین توصیه میشود درباره مزایا و معایب گزینه‌های مختلف از متخصص زنان مشاوره بگیرید.
درمان خشکی واژن با لیزر نی نی سایت
در سایت نی نی سایت، بسیاری از کاربران درباره تجربه درمان خشکی واژن با لیزر، به‌ویژه لیزر مونالیزا تاچ، نظرات مثبتی ارائه داده‌اند. آن‌ها اغلب گزارش داده‌اند که پس از چند جلسه درمان، علائم خشکی، سوزش، درد حین رابطه جنسی و تحریک‌پذیری واژن به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. کاربران معمولاً لیزر را روشی غیرتهاجمی و نسبتاً بدون درد توصیف کرده‌اند که با تحریک کلاژن‌سازی و بازسازی بافت، به بهبود رطوبت طبیعی واژن کمک می‌کند. البته برخی نیز به هزینه نسبتاً بالا و نیاز به تکرار دوره‌های درمانی اشاره کرده‌اند و توصیه کرده‌اند که پیش از شروع درمان، حتماً با پزشک متخصص مشورت شود.
به نقل از سایت دکتر بهمن پور:
- استروژن درمانی
- درمان با لیزر
- مصرف روان کننده های واژن
و..
بسته به علت خشکی واژن روش درمانی آن متفاوت است ، اما بهتر است بدانید که استفاده از لیزر مونالیزا در درمان خشکی واژن بسیار موفق عمل کرده است . این لیزر بسیاری از مشکلات واژن را درمان می نماید .
درمان‌های خانگی خشکی واژن
علت خشکی واژن هرچه که باشد، در اکثر موارد تغییرات سبک زندگی می‌تواند به کاهش خشکی و ناراحتی واژن کمک کند.
رابطه جنسی منظم
داشتن فعالیت جنسی منظم، چه به‌تنهایی و چه با شریک، می‌تواند به مدیریت خشکی واژن کمک کند. هنگام تحریک جنسی، جریان خون به بافت‌های واژن افزایش می‌یابد که این موضوع باعث تحریک تولید رطوبت میشود. همچنین داشتن پیش‌نوازی و تحریک کافی قبل‌از رابطه جنسی می‌تواند به کاهش خشکی واژن کمک و رابطه جنسی را لذت‌بخش‌تر کند.
پرهیز از برخی محصولات بهداشتی
بسیاری از محصولات بهداشتی بدن و محصولات بهداشت شخصی دارای عطر و رنگ هستند که ممکن است باعث تحریک یا خشکی بافت واژن شوند. واژن دارای تعادل ظریفی از باکتری‌های مفید است و به‌صورت طبیعی خودش را تمیز می‌کند؛ بنابراین نیازی به دوش واژینال یا استفاده از صابون‌های معطر در اطراف ناحیه حساس واژن وجود ندارد.
مکمل‌های فیتواستروژن
فیتواستروژن‌ها ترکیباتی هستند که عملکردی مشابه استروژن در بدن دارند. این ترکیبات در مواد غذایی گیاهی مانند سویا، مغزها، دانه‌ها و توفو یافت می‌شوند. براساس یک مرور تحقیقاتی، مصرف فیتواستروژن‌ها ممکن است به‌طور جزئی در کاهش خشکی واژن و گرگرفتگی دوران یائسگی مؤثر باشد. بااین‌حال، شواهد موجود محدود و تحقیقات بیشتری در این زمینه موردنیاز است.
چه زمانی باید برای خشکی واژن به پزشک مراجعه کنید؟
اگر با علائم خشکی واژن مواجه هستید و علت واضح و موقتی مانند شیردهی وجود ندارد، توصیه میشود که حتماً با پزشک مشورت کنید و هرگز این علائم را نادیده نگیرید:
- درد هنگام رابطه جنسی که با تحریک بیشتر هم از بین نمی‌رود؛
- عفونت‌های ادراری (UTI) مکرر؛
- عفونت‌های قارچی یا واژینوز باکتریایی مکرر؛
- خونریزی واژینال غیرعادی که برای شما معمول نیست.
مراجعه به پزشک می‌تواند به تشخیص دقیق علت خشکی و انتخاب درمان مناسب کمک کند.
آیا می‌توان از خشکی واژن پیشگیری کرد؟
برخی اقدامات وجود دارند که می‌توانند به کاهش یا پیشگیری از خشکی واژن کمک کنند. موارد زیر را نباید استفاده کنید:
- صابون‌ها و شوینده‌های معطر یا دوش‌های واژینال در داخل یا اطراف واژن؛
- کف وان، نمک‌های حمام و روغن‌های عطری؛
- دستمال‌های مرطوب بزرگسالان یا نوزادان در ناحیه واژن؛
- آب بسیار داغ هنگام دوش‌گرفتن یا حمام‌کردن؛
- مرطوب‌کننده‌هایی که مخصوص واژن نیستند؛
- کرم‌ها یا لوسیون‌هایی مانند وازلین در داخل واژن، زیرا ممکن است باعث عفونت شوند.
همچنین بهتر است از لباس زیر صددرصد نخی استفاده و از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید.
بهترین محصولات دوران قاعدگی که شما را دچار عوارض نکند، کدام‌اند؟
برای زنانی که در دوران قاعدگی یا به‌دلیل تغییرات هورمونی دچار خشکی واژن می‌شوند، انتخاب محصولات مناسب قاعدگی اهمیت زیادی دارد. گروچا یک فروشگاه اینترنتی معتبر است که بر عرضه محصولات باکیفیت و اورجینال تأکید زیادی دارد. در این فروشگاه می‌توانید انواع محصولات قاعدگی را از برندهای معتبر خریداری کنید و خیالتان بابت اصل‌بودن کالا راحت باشد؛ زیرا گروچا اصالت تمام محصولاتش را تضمین می‌کند. از جمله محصولاتی که می‌توانید از گروچا خریداری کنید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوارهای بهداشتی: نوارهای بهداشتی موجود در فروشگاه گروچا از برندهای معتبر و با استفاده از مواد طبیعی مانند پنبه و بدون عطر یا مواد شیمیایی تحریک‌کننده تولید می‌شوند که به کاهش التهاب و حفظ رطوبت طبیعی ناحیه تناسلی کمک می‌کند. این ویژگی‌ها برای زنانی که با خشکی واژن مواجه‌اند، بسیار مهم است؛ زیرا محصولات نامناسب می‌توانند علائم را تشدید کنند؛
- کاپ قاعدگی: کاپ‌های قاعدگی، ساخته‌شده از سیلیکون پزشکی، hypoallergenic و مناسب برای پوست‌های حساس هستند. این کاپ‌ها نه‌تنها گزینه‌ای سازگار با محیطزیستاند، بلکه به‌دلیل استفاده‌نکردن از مواد شیمیایی، خطر تحریک یا خشکی را کاهش می‌دهند.
- شورت مخصوص قاعدگی: این شورت یک محصول ویژه از برند لیوا فارما است که دارای لایه جاذب تا قسمت کمر و ضدآب است که باعث میشود مایعات (ادرار و خون) با هر حجمی و در هر حالتی جذب شوند و به لباس زیر شما سرایت نکنند. این شورت‌ها ضدنشت و ضدبو هستند و از دوام بالایی برخوردارند؛ به‌طوری‌که می‌توان از آن‌ها برای مدت‌های طولانی استفاده کرد. شما می‌توانید از این محصول در هنگام ورزش، خواب و تمام فعالیت‌های روزمره استفاده کنید. این شورت‌ها هم می‌توانند جایگزین نوار بهداشتی، تامپون و کاپ قاعدگی شوند و هم می‌توان آن‌ها را همزمان با دیگر محصولات بهداشت قاعدگی برای پشتیبانی بیشتر استفاده کرد.
وب‌سایت گروچا امکان مشاهده، مقایسه و انتخاب محصولات مختلف را فراهم می‌کند و اطلاعات دقیق و کاملی درباره ویژگی‌های هر محصول در اختیار شما قرار می‌دهد.
سخن پایانی
علت خشکی واژن اغلب با کاهش سطح استروژن، از جمله در آغاز یائسگی، مرتبط است. این وضعیت بسیار شایع است و معمولاً پیامدهای جدی برای سلامت ندارد؛ اما می‌تواند باعث ناراحتی شود. کرم‌های موضعی استروژن یکی از روش‌های درمانی با ریسک پایین هستند. علائم خفیف را می‌توان با گزینه‌های بدون نسخه مانند مرطوب‌کننده‌های واژینال و استفاده از روان‌کننده‌ها در هنگام رابطه جنسی درمان کرد. مشاوره با پزشک متخصص زنان برای تشخیص دقیق و درمان مؤثر ضروری است.
