درمان درد پریود: از داروهای گیاهی تا درمانهای پزشکی
برای درمان درد پریود، روشهای مختلفی از جمله استفاده از داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، استفاده از پدهای گرم کننده، ماساژ شکم با روغن، حذف غذاهای نفاخ در دوران قاعدگی و مصرف میوه و سبزیحات بیشتر، دمنوشهای گیاهی مانند دارچین و زنجبیل، مصرف مکمل های کلسیم و منیزیم، پیاده روی منظم، مدیتیشن، طب سوزنی و خواب کافی پیشنهاد میشود. هر فرد میتواند بسته به شدت درد و شرایط جسمی، از روشهای مناسب استفاده کند. در مواردی مانند درد شدید و مداوم، یا علائم غیرعادی، باید به پزشک مراجعه کرد.
روش | توضیح |
---|---|
داروهای مسکن | ایبوپروفن، ناپروکسن، آسپرین برای مهار پروستاگلاندینها |
گرمادرمانی | استفاده از کیسه آب گرم یا پد حرارتی برای کاهش انقباضات |
ماساژ با روغن | ماساژ شکم با روغنهایی مانند اسطوخودوس، نعناع |
رژیم غذایی مناسب | حذف غذاهای نفاخ و چرب، مصرف میوه، سبزی، مغزها |
دمنوشهای گیاهی | مصرف بابونه، دارچین، زنجبیل، رازیانه |
ورزش و یوگا | حرکات کششی، پیادهروی، یوگا برای ترشح اندورفین |
مکملها | کلسیم، ویتامین D، E، امگا۳، منیزیم |
آرامسازی ذهنی | مدیتیشن، تنفس عمیق، موسیقی ملایم |
مراجعه به پزشک | در صورت درد شدید، طولانی یا غیرطبیعی |
علتهای شایع درد پریود چه مواردی هستند؟
وقتی درباره درد قاعدگی حرف میزنیم در واقع طبق گفته وبسایت my.clevelandclinic.org:
“What you’re feeling is a tightening and relaxing of your uterus. The muscles in your uterus contract in order to shed your uterine lining. Experts aren’t entirely sure why some people have more painful periods, but they think it may be because they have higher levels of prostaglandins. There also may not be a clear explanation other than everyone’s body is different.”
«آنچه احساس میکنید در واقع انقباض و انبساط رحم است. عضلات رحم برای ریختن پوشش داخلی آن (آندومتر) منقبض میشوند. کارشناسان بهطور کامل نمیدانند چرا برخی افراد درد قاعدگی بیشتری دارند؛ اما احتمال میدهند این موضوع به سطح بالاتر پروستاگلاندینها در بدن آنها مربوط باشد. همچنین ممکن است تفاوتهای طبیعی میان بدن افراد مختلف دلیل روشنی برای این تفاوت در شدت درد باشد.»
دیسمنوره به دو شکل اصلی طبقهبندی میشود: دیسمنوره اولیه و ثانویه.
دیسمنوره اولیه
این نوع دیسمنوره، بیشترین فراوانی را دارد و عموماً هیچ بیماری زمینهای مشخصی در پس آن یافت نمیشود. درد معمولاً از روز شروع پریود یا کمی پیشاز آن آغاز میشود و در یکی دو روز نخست چرخه بیشترین شدت را دارد.
دیسمنوره ثانویه
اگر دردهای پریود ناشی از یک عارضه پزشکی خاص مثل اندومتریوز، فیبروم رحم، بیماریهای التهابی لگن یا پولیپهای رحمی باشد به آن دیسمنوره ثانویه میگوییم. در این شرایط، درد میتواند زودتر از شروع خونریزی آغاز شود و تا اتمام دوره طولانیتر باقی بماند. تشخیص دقیق این حالت نیازمند معاینات تخصصی، سونوگرافی یا حتی لاپاروسکوپی است.
دردهای قاعدگی ممکن است گاهی با بینظمی در چرخه پریود، از جمله عقب افتادن پریود، همراه باشند. اختلال در زمانبندی قاعدگی میتواند از دلایل هورمونی، استرسی یا مرتبط با برخی بیماریها نشأت گیرد و در تشدید یا تغییر الگوی درد مؤثر باشد.
بررسی تمامی روشهای درمان درد پریود
روشهای متفاوتی برای درمان درد پریود یا تسکین آن وجود دارد و افراد میتوانند با توجه به شرایط جسمی، سوابق پزشکی و همچنین میزان درد خود از بین آنها انتخاب کنند.
داروهای بدون نسخه
در نخستین وهله، استفاده از داروهای بدون نسخه مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، روشی رایج برای کاهش سریع درد پریود در روز اول است. این داروها که عموماً شامل ایبوپروفن، ناپروکسن، آسپرین با دوز پایین یا بالا و نمونههای مشابه میشوند با مهار تولید پروستاگلاندین در بدن، میتوانند شدت درد و همچنین خونریزی را تا حدی کاهش بدهند. مکانیسم اثر این داروها بر این پایه استوار است که پروستاگلاندینها در زمان قاعدگی موجب انقباضات رحم و درنتیجه بروز درد میشوند.
البته باید درنظر داشت که هرچند این داروها در مقایسه با برخی هورموندرمانیها مانند قرصهای ضدبارداری از نظر کاهش تولید پروستاگلاندین ضعیفتر عمل میکنند؛ اما دسترسی آسانی دارند و درعینحال میتوانند برای بسیاری از افراد کارآمد باشند. بدیهی است هر دارویی ممکن است عوارض جانبی بههمراه داشته باشد و درصورتیکه فرد دچار حساسیت یا مشکلات گوارشی باشد، باید پیشاز مصرف با پزشک مشورت کند. نکته مهم دیگر آن است که زمانی که درد شروع میشود، مصرف بهموقع این داروها معمولاً تأثیر بهتری دارد؛ زیرا جلوگیری از شدت گرفتن درد در مراحل اولیه میتواند مؤثرتر از مصرف دارو در اوج درد باشد.
استفاده از گرمادرمانی
یکی دیگر از روشهای محبوب برای درمان درد پریود در خانه، استفاده از کیسه آب گرم است. گرم نگهداشتن ناحیه شکم و کمر میتواند باعث آرامترشدن انقباضات عضلات رحم شود؛ درنتیجه در درمان درد پریود مفید باشد. از کیسه آب گرم یا پدهای گرمایی میتوان بهراحتی برای کاهش سریع درد پریود خانگی استفاده کرد. تحقیقات نشان دادهاند که اعمال گرما روی ناحیه تحتانی شکم، اثری مشابه داروهای ضدالتهابی دارد و حتی ممکن است عوارض جانبی کمتری بهدنبال داشته باشد. همچنین برخی افراد ممکن است از حمام یا دوش آب گرم استفاده کنند که علاوهبر کمک به آزادشدن عضلات، میتواند میزان استرس را هم کم کند.
در صورت نداشتن کیسه آب گرم یا پد حرارتی، میتوان یک حوله را در آب گرم خیس کرد، کمی فشار داد و روی ناحیه درد قرار داد. راهکار دیگر این است که دو تکه پارچه را بهشکل یک کیسه دوخت و فضای داخلی آن را با برنج یا دانههای مشابه پُر و در ماکروویو گرم کرد. این کیسهها میتوانند چندین مرتبه مورد استفاده قرار بگیرند و انتقال گرمای خوبی به بخش شکم یا پایین کمر داشته باشند. همزمان با گرمکردن این ناحیه، جریان خون به عضلات رحم بیشتر میشود و درد کاهش پیدا میکند.
وبسایت گروچا محصولات ویژهای برای کاهش درد قاعدگی از طریق گرما عرضه میکند؛ از جمله پد گرمکننده لیوا فارما (Levva Pharma) و پچ گرمکننده دورامنس (Duramens) که تا چندین ساعت گرمای ملایم و تسکیندهنده ایجاد میکنند. همچنین، پکهای مخصوص دوران قاعدگی حاوی این پدهای گرمکننده عرضه میشوند. اگر بهدنبال تسکین سریع و مؤثر دردهای قاعدگی هستید، میتوانید همین حالا از سایت گروچا دیدن کنید و محصول متناسب با نیاز خود را سفارش بدهید.
ماساژ
ماساژدادن موضعی و استفاده از روغنهای ضروری یا گیاهی نیز در بین روشهای توصیهشده برای کاهش سریع درد پریود خانگی جایگاه ویژهای دارد. ماساژ که اغلب بهشکل حرکات دورانی و آرام روی شکم، پهلوها و قسمت تحتانی کمر انجام میشود، میتواند اسپاسمهای عضلانی را کم کند و میزان گردش خون را بالا ببرد. افزونبراین، اگر ماساژ همراه با روغنهای حاوی اسانسهای آرامبخش مانند اسطوخودوس، نعناع فلفلی، رازیانه یا گل رز باشد در درمان درد پریود مؤثرتر خواهد بود.
پژوهشها حاکی از آن است که روغنهای معطر در کنار حرکات ماساژ، اثر مضاعفی دارند و ازآنجاکه برخی روغنهای ضروری دارای خواص ضدالتهابی و ضددرد هستند، میتوانند کمک شایانی به رهایی نسبی از درد قاعدگی کنند. البته باید دقت کرد که پیشاز استفاده مستقیم از هر روغن ضروری روی پوست، بهتر است آن را با روغن حامل رقیق کرد تا خطر حساسیتهای پوستی کاهش بیاید. برای این منظور، میتوان از روغنهایی مانند بادام شیرین، هسته انگور یا نارگیل استفاده کرد.
رژیم غذایی مناسب
برخی زنان میگویند که پرهیز از غذاها و نوشیدنیهایی که نفخ یا ورم بافتی را تشدید میکنند، میتواند در مهار و درمان درد پریود کارساز باشند. خوراکیهایی مثل غذاهای پرچرب، الکل، نوشابههای گازدار، کافئین و خوراکیهای شور ممکن است میزان احتباس آب را بالا برده یا محرک انقباضات رحمی باشند؛ درنتیجه درد را تشدید کنند. جایگزینی این مواد با منابع سالمتری از کربوهیدراتها، پروتئینها و چربیهای مفید مانند میوهها، سبزیجات تازه، مغزها و حبوبات، علاوهبر فراهمکردن مواد مغذی ضروری، میتواند از شدت درد بکاهد.
همچنین، دریافت مقادیر کافی از فیبر، ویتامینها و املاح معدنی میتواند دفعات و شدت دردهای دورهای را کاهش بدهد. برای نمونه، غذاهایی مانند برنج قهوهای حاوی ویتامین ب۶ هستند که در کاهش نفخ مؤثر است. مغزهایی مانند گردو و بادام یا تخمه کدو منبع خوبی از منگنز به شمار میآیند و سبزیجات برگ سبز و بروکلی میتوانند تأمینکننده ویتامین E باشند. گوشت مرغ، ماهی و سبزیجاتی مانند اسفناج و کلم به تأمین آهن از دست رفته در دوران قاعدگی کمک میکنند. مصرف بذر کتان نیز بهدلیل دارابودن اسیدهای چرب امگا ۳ و مواد آنتیاکسیدانی میتواند به روند کاهش التهاب کمک کند.
گیاهان دارویی و دمنوش برای درمان درد پریود
استفاده از گیاهان دارویی، دمنوشها یا مکملهای طبیعی که خواص ضدالتهابی یا ضداسپاسم دارند از قدیم در بسیاری از فرهنگها رایج بوده است. بابونه، رازیانه، دارچین، زنجبیل، شوید، زردچوبه و عصاره پوست درخت کاج فرانسوی (Pycnogenol) از جمله ترکیباتی هستند که در مطالعات مختلف، آثار مثبتی بر کاهش درد و عوارض قاعدگی نشان دادهاند. بهعنوانمثال، تحقیقات حاکی از آن است که چای بابونه حاوی مادهای است که باعث افزایش سطح گلیسین در ادرار میشود و میتواند اسپاسم عضلات را کاهش بدهد.
مصرف دمنوش رازیانه یا عصاره آن هم در جوانان و زنان ۱۵ تا ۲۴ ساله مؤثر شناخته شده است. همینطور مصرف دارچین در آغاز دوره قاعدگی میتواند علاوهبر مهار و درمان درد پریود، علائمی مانند تهوع و استفراغ را هم کمتر کند. زنجبیل را هم میتوان تازه رنده کرد و در آب جوش دم کرد یا از پودر آن کپسول ساخت.
نتایج برخی تحقیقات نشان میدهد که زنجبیل حتی در حد ایبوپروفن اثر ضددرد دارد! در کنار این موارد، عصاره پوست درخت کاج فرانسوی نیز طبق برخی پژوهشها میتواند بهویژه در دردهای متوسط به فرایند تسکین کمک کند. شوید هم که در آشپزی ایرانی جایگاه ویژهای دارد در مقداری حدود ۱۰۰۰ میلیگرم در روز اثراتی مشابه برخی داروهای ضددرد نشان داده است.
عنصر کلسیم
کلسیم یکی از عناصر کلیدی در کاهش اسپاسم ماهیچههاست. دریافت روزانه کلسیم از طریق لبنیات، سبزیجاتی چون بروکلی و کلم پیچ، بادام و کنجد و همچنین مکملهای کلسیم، یکی از شیوههای مفید برای کنترل درد است. مصرف این املاح هنگامی که با ویتامین D همراه شود به جذب بهتر کلسیم کمک میکند. برخی تحقیقات نشان میدهد که وجود التهاب در دوران قاعدگی با سطح ویتامین D بدن در ارتباط است و هنگامی که این ویتامین در محدوده مطلوب باشد، دردها کمتر بروز پیدا میکنند.
عنصر بور
املاحی مانند بور هم ممکن است تأثیر مثبتی بر کاهش درد داشته باشند. این ماده معدنی توانایی بدن در جذب کلسیم و فسفر را تقویت میکند و مطالعاتی وجود دارند که نشان میدهند مصرف بور میتواند شدت و مدت درد قاعدگی را کم کند. آووکادو، کره بادامزمینی، آلو خشک، نخود و موز از جمله خوراکیهایی هستند که منبع خوبی از بور محسوب میشوند.
نوشیدن آب
نوشیدن مقدار کافی آب در طول روز نیز تا اندازه زیادی از نفخ جلوگیری میکند و احتمال احساس دردناک ناشی از تورم شکم را کاهش میدهد. استفاده از آب گرم یا ولرم نیز میتواند تا حدی موجب شلشدن عضلات و بهبود جریان خون شود. در کنار آب، مصرف میوهها و سبزیجاتی که درصد بالایی آب دارند، مانند خیار، کاهو، هندوانه و توتها هم در درمان درد قاعدگی در منزل کمککننده خواهد بود.
همچنین بهتر است بدانیم که برخی زنان وقتی دوره قاعدگی را شروع میکنند، میزان زیادی از آب بدنشان ممکن است از طریق خونریزی دفع شود و اگر همراه با آن استفراغ یا اسهال نیز وجود داشته باشد، خطر کمآبی بدن بالاتر میرود. ازاینرو مدیریت مصرف مایعات میتواند تأثیر مثبتی بر فرایند کنترل و درمان درد پریود داشته باشد.
ورزش منظم
ازآنجاکه ورزشکردن منظم و فعالیت بدنی به ترشح اندورفین و بهبود گردش خون منجر میشود، میتواند نقش مهمی در کنترل و درمان درد پریود داشته باشد. حرکتهای سادهای مثل پیادهروی، دوچرخهسواری سبک یا حرکات کششی ملایم، بهویژه وقتی بهصورت مداوم و روزانه انجام شود در کاهش شدت دردهای پیشاز قاعدگی و طی آن تأثیرگذار است.
یک پژوهش نشان داده است که ورزش منظم احتمال نیاز به مصرف مسکنها را نیز پایین میآورد. هرچند ممکن است در اوج درد، تمایل یا توان چندانی برای تمرین وجود نداشته باشد؛ اما حتی نرمش کوتاه و سبکی که باعث گرمشدن بدن و افزایش ترشح اندورفین شود، میتواند درجه درد را کمتر کند.
در میان همه ورزشها، یوگا بهطور خاص موردتوجه قرار گرفته است؛ چراکه علاوهبر انعطافپذیری عضلات، ابعاد ذهنی و روانی فرد را هم تحت تأثیر قرار میدهد. حرکاتی مثل حرکت گربه-گاو، حرکت کودک، پلانک و کبرا، طبق برخی مطالعات میتوانند درد و اضطراب مرتبط با قاعدگی را بکاهند. یوگا همچنین وضعیت بدن را اصلاح میکند و باعث تقویت عضلات شکمی و کمر میشود.
تکنیکهای آرامسازی ذهنی و کاهش و طب سوزنی در درمان درد پریود
این تکنیکها نیز نقش مهمی دارند؛ زیرا استرس میتواند آستانه تحمل درد را پایین بیاورد. روشهای تنفس عمیق، مدیتیشن و … گزینههای دردسترسی هستند که فرد میتواند بهآسانی در خانه انجام بدهد. وقتی فرد زیر فشار استرس نباشد، بدن در وضعیت آرامتری قرار میگیرد و انقباضات رحمی نیز کمتر آزاردهنده میشوند.
عدهای هم از طب سنتی شرقی مثل طب سوزنی و طب فشاری استفاده میکنند و براساس گزارشهایی، این شیوهها با تحریک نقاط خاصی از بدن و بهبود جریان انرژی یا خون، میزان درد را کاهش میدهند. اگرچه هنوز پژوهشهای بیشتری در این زمینه موردنیاز است؛ اما بسیاری از افراد تجربه مثبتی از طب سوزنی یا حتی ماساژ فشاری بر نقاط کلیدی رحم و تخمدانها گزارش کردهاند.
قرصهای ضدبارداری و روشهای هورمون درمانی
برای برخی زنان، زمانی که دردهای قاعدگی با نامنظمی چرخه یا سطح نامتعادل هورمونها همراه باشد، استفاده از روشهای هورمونی مانند قرصهای ضدبارداری میتواند در درمان درد پریود مؤثر واقع شود. با تنظیم سطح هورمون استروژن و پروژسترون، دیواره رحم نازکتر و هنگام ریزش (پریود) درد کمتری تجربه میشود.
همچنین بعضی انواع روشهای پیشگیری از بارداری هورمونی مانند آمپول یا آییودی هورمونی (لوونورژسترل) میتوانند مقدار و دفعات خونریزی را بسیار کاهش بدهند و گاهی حتی به توقف قاعدگی میانجامند. بااینحال، انتخاب نوع قرص یا روش هورمونی بسته به شرایط سلامتی، سن و برنامه بارداری فرد متفاوت است و حتماً لازم است با متخصص زنان در این خصوص مشورت شود.
استفاده از مکملها
در کنار تمام این روشها، بعضی افراد ممکن است بخواهند مکملهای خاصی مانند ویتامین D، ویتامین E، اسیدهای چرب امگا ۳ یا منیزیم را به برنامه روزانه خود اضافه کنند. ویتامین D به جذب بهتر کلسیم کمک میکند و میتواند در کاهش درد مفید باشد. ویتامین E و امگا ۳ نیز از جمله ترکیباتی هستند که اثر ضدالتهابی دارند و ممکن است شدت درد و التهاب ماهیچهها را کمتر کنند. منیزیم هم برای فعالیت عادی عضلات و اعصاب حیاتی است و کمبود آن میتواند موجب گرفتگیها و کرامپهای عضلانی شود.
خواب کافی
تمرکز بر خواب و استراحت کافی هم از عوامل مؤثر در تنظیم هورمونی و کاهش خستگی ناشی از قاعدگی به شمار میرود. بیخوابی یا کمخوابی در شب میتواند سیستم ایمنی را ضعیف کند و استرس را افزایش بدهد که هر دو عامل به تشدید درد و التهاب منجر میشوند.
ایجاد یک الگوی منظم خواب در روزهای پیشاز قاعدگی و در طول آن، کمک میکند بدن فرصت بازیابی منابع انرژی را داشته باشد و حس درد کمتر شود. برای بهبود خواب شبانه، میتوان پیشاز خواب از یک دوش آب گرم کمک گرفت یا دمنوشهای آرامبخش (بدون کافئین) مانند گلگاوزبان، بابونه یا اسطوخودوس را مصرف کرد.
استفاده از شمع، عود و موسیقی
علاوهبر همه اینها، برخی افراد از روشهای جایگزین مانند رایحهدرمانی خانگی، شمعهای معطر آرامبخش یا حتی گوشدادن به موسیقی ملایم برای تنظیم خلقوخوی خود استفاده میکنند. حال روحی مناسب میتواند در کاهش درک درد اثرگذار باشد.
بههمینترتیب، تکنیکهایی مثل نوشتن احساسات در قالب یادداشت روزانه یا صحبتکردن با دوستان و اعضای خانواده نیز میتواند تنشهای عاطفی را کاهش بدهد و از نظر روانی از بار درد بکاهد. بسیاری از زنان با ترکیبی از روشهای خانگی و گاهی کمک گرفتن از متخصصان حوزه زنان و زایمان، میتوانند دورههای قاعدگی را با درد کمتر سپری کنند.
برای درمان درد پریود، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
بروز درد پریود تا حدی طبیعی محسوب میشود؛ اما اگر درد به مرحلهای رسیده که مانع فعالیتهای روزانه شود یا اگر الگوی درد بهشدت تغییر کرده باشد، لازم است با متخصص زنان مشورت شود. موارد زیر اهمیت بیشتری دارد:
- دردی که بیشتر از ۳ روز ادامه داشته باشد و با مسکنهای معمول کنترل نشود؛
- تشدید ناگهانی درد در چرخههایی که پیشتر درد خفیف وجود داشته است؛
- خونریزی بسیار شدید یا مشاهده لختههای بزرگ؛
- همراهی درد با علائمی مثل تب، سرگیجه یا ضعف شدید.
- وجود لکهبینی بعد از پریود میتواند در ادامه خونریزی قاعدگی یا بهعنوان نشانهای از اختلالات هورمونی یا مشکلات رحمی دیده شود. این حالت ممکن است با دردهای پراکنده در ناحیه شکم و لگن نیز همراه باشد و نیازمند بررسی بیشتر توسط پزشک متخصص است.
در این شرایط، پزشک میتواند با تجویز آزمایشها یا سونوگرافی دلیل مشکل را بیابد و داروهای اختصاصی یا روشهای درمانی دیگر را پیشنهاد کند.
آیا مصرف مداوم مسکن در هر دوره پریود، عارضه جدی دارد؟
در صورت مصرف مطابق با دستورالعمل و نداشتن سوءمصرف، مسکنهای ضدالتهاب خطر جدی ندارند؛ اما در مصرف طولانیمدت، ممکن است به معده یا کلیه فشار بیاورند. بهتر است با پزشک درباره دوز و مدت مصرف مشورت کنید.
آیا امکان دارد درد پریود پساز اولین زایمان کمتر شود؟
بله، بسیاری از زنان گزارش میدهند پساز تولد فرزند اول، درد پریودشان کمتر و منظمتر شده است. علت دقیق هنوز بهطور کامل روشن نیست؛ اما تصور میشود تغییرات هورمونی و فیزیکی رحم در این امر دخیلاند.
سخن پایانی
درد پریود را میتوان با ترکیبی از داروهای ضدالتهاب، روشهای خانگی نظیر گرما، اصلاح سبک زندگی و در صورت لزوم، مداخلات پزشکی مهار کرد. شناخت الگوی درد، مراقبتهای منظم و مراجعه بهموقع به متخصص از عوامل کلیدی در مدیریت موفقیتآمیز این عارضه است. تجربه نشان میدهد که ترکیب چند روش (مثلاً استفاده از پد گرمکننده، مصرف مسکن در صورت نیاز و رعایت تغذیه مناسب) میتواند بیشترین تأثیر را در درمان درد پریود داشته باشد و زندگی روزانه را از اختلال دور نگه دارد.
سوالات متداول
علت اصلی درد پریود چیست؟
انقباضات عضله رحم برای ریزش دیواره داخلی آن، که اغلب با افزایش پروستاگلاندینها همراه است، باعث درد میشود.
چه زمانی برای درمان درد قاعدگی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر درد بیش از سه روز طول کشید، مسکنها بیتأثیر بودند، خونریزی شدید شد یا علائمی مانند تب و ضعف همراه درد وجود داشت.