علت نشتی کاپ قاعدگی، بررسی کامل دلایل و روش های جلوگیری از آن

علت نشتی کاپ قاعدگی اغلب به دلیل قرارگیری نادرست، اندازه یا فرم نامناسب، ضعف مکش، ظرفیت ناکافی یا عواملی مانند آناتومی بدن و حرکات روده ایجاد می‌شود. برای جلوگیری از آن باید مطمئن شد کاپ به‌درستی باز شده، مکش کافی دارد، سایز مناسب انتخاب شده و حفره‌های آن تمیزند. عوامل دیگری همچون انتخاب جنس مناسب کاپ، تقویت عضلات کف لگن، توجه به زاویه و ارتفاع ورود، و تخلیه به‌موقع در زمان خونریزی شدید یا فعالیت‌های بدنی نیز نقش مهمی دارند.

علت نشتی	توضیح کوتاه	راهکار پیشنهادی
جای‌گذاری نادرست	عدم آب‌بندی به‌علت باز نشدن کامل کاپ	چرخاندن یا کشیدن آرام کاپ پس از قرار دادن
اندازه و فرم نامناسب	تناسب نداشتن سایز با آناتومی بدن	اندازه‌گیری دهانه رحم و انتخاب سایز مناسب با راهنمای برند
ضعف مکش	عدم تماس کامل با دیواره واژن یا ورود هوا	بررسی صدای باز شدن کاپ، تمیز بودن سوراخ‌های لبه
زاویه یا ارتفاع نادرست	بالا یا پایین بودن بیش‌ازحد نسبت به دهانه رحم	وارد کردن کاپ به سمت پایین و عقب بدن با زاویه مناسب
ظرفیت پایین در خونریزی زیاد	سرریز شدن خون هنگام پر شدن کاپ	تخلیه زودتر کاپ یا استفاده از کاپ با ظرفیت بالاتر
جنس یا سفتی نامتناسب	کاپ خیلی نرم یا خیلی سفت بسته به قدرت عضلات	انتخاب جنس مناسب بر اساس وضعیت بدنی و حساسیت
حرکات روده یا فشار هنگام اجابت مزاج	جابه‌جایی کاپ در اثر فشار	تنظیم مجدد کاپ پس از اجابت مزاج، قرار دادن در ارتفاع بالاتر
ضعف عضلات کف لگن	عدم تثبیت کاپ در واژن	تمرینات کگل برای تقویت عضلات
گرفتگی سوراخ‌های خلأ	عدم ایجاد مکش به‌علت بسته شدن سوراخ‌ها با خون	تمیز کردن منظم حفره‌های لبه کاپ و استریل‌سازی
فعالیت زیاد یا استفاده در خواب	جابه‌جایی کاپ هنگام ورزش یا شب‌ها	تخلیه کاپ قبل از ورزش و خواب، استفاده از کاپ سفت‌تر یا پد کمکی در شب

علت نشتی کاپ قاعدگی چیست و چطور می‌توان از آن جلوگیری کرد؟

علت نشتی کاپ قاعدگی عمدتاً به ترکیبی از عوامل فنی (مثل نحوه قرارگیری و بازشدن کاپ) و عوامل مربوط به آناتومی بدن (مثل ارتفاع دهانه رحم یا قدرت عضلات کف لگن) برمی‌گردد. اگر کاپ به‌درستی در واژن قرار بگیرد و مکش (ساکشن) لازم ایجاد شود، خون قاعدگی جمع می‌شود و نباید شاهد نشتی باشیم؛ اما کافی است یکی از گام‌های اولیه، مثل انتخاب اندازه صحیح یا اطمینان از باز بودن لبه کاپ، به‌درستی انجام نشود تا مشکل نشتی رخ بدهد. در ادامه، جزئیات هر عامل را به‌صورت تخصصی بررسی می‌کنیم و راهکارهای رفع آن را نیز خواهیم گفت.

۱. جای‌گذاری نادرست کاپ و مشکلات بازشدن لبه

وبسایت peesafe.com می‌گوید:

If the cup is not inserted properly, it may not create a proper seal and can result in leakage.

اگر فنجان (کاپ) به‌درستی قرار نگیرد، ممکن است آب‌بندی مناسبی ایجاد نکند و در نتیجه منجر به نشت شود.

برای حل این مشکل، ابتدا پیشنهاد می‌شود با انواع روش‌های جمع‌کردن کاپ (نظیر «Punch-Down Fold» یا «C-Fold») آشنا شوید و ببینید کدام‌یک برای بدن شما مناسب‌تر است. هنگام قراردادن کاپ، می‌توانید انگشت را دور لبه آن بچرخانید تا مطمئن شوید هیچ بخشی از آن جمع نشده است. همچنین چرخاندن آرام کاپ در حالت ۳۶۰ درجه یا کشیدن خفیف ساقه کاپ به‌سمت بیرون می‌تواند هوای اضافی را خارج و به بازشدن بهتر لبه‌ها کمک کند. اگر در این زمینه ابهامی دارید از شما دعوت میکنیم به مقاله آموزش استفاده از کاپ قاعدگی سر بزنید.

۲. اندازه و شکل کاپ: تناسب با آناتومی بدن

بسیاری تصور می‌کنند اگر جریان خونشان شدید نباشد، باید کاپ کوچک‌تر استفاده کنند؛ اما تنها «حجم قاعدگی» تعیین‌کننده اندازه کاپ نیست. آناتومی متفاوت هر فرد، سن، زایمان‌های قبلی و قدرت عضلات کف لگن نیز در انتخاب سایز کاپ قاعدگی مهم هستند. کاپ اگر بیش‌ازحد برای واژن شما عریض باشد، احتمال دارد درست باز نشود یا هنگام جاگذاشتن آن درد داشته باشید. کاپ کوچک نیز ممکن است به‌خوبی با دیواره‌های واژن تماس پیدا نکند و حتی اگر راحت وارد شود، زودتر از ظرفیت واقعی یا به‌دلیل مکش نامناسب نشتی ایجاد کند.

برای تعیین سایز صحیح بهتر است ابتدا ارتفاع دهانه رحم خود را اندازه‌گیری کنید. در روزهای اولیه قاعدگی که دهانه رحم پایین‌تر است، یک انگشت تمیز را وارد واژن کنید تا محل دهانه رحم را تشخیص بدهید. این کار به شما ایده می‌دهد که دهانه رحم در چه ارتفاعی قرار دارد. سپس با توجه به دستورالعمل شرکت تولیدکننده کاپ سایز مناسب را انتخاب کنید. 

۳. اشکالات مکش و نبود تماس کامل با دیواره واژن

به‌محض اینکه کاپ به‌درستی باز شد، یک خلأ یا مکش ملایم بین کاپ و دیواره واژن به وجود می‌آید. این مکش کمک می‌کند خون از اطراف عبور نکند؛ اما اگر به‌هردلیلی این خلأ شکل نگیرد یا سریع از بین برود، خون به‌راحتی راهی برای خروج پیدا می‌کند. گاهی اوقات روان‌کننده‌های واژینال باقی‌مانده یا رطوبت بیش‌ازحد باعث لغزیدن کاپ می‌شود و خلأ را برهم می‌زند.

برای اطمینان از ایجاد مکش قوی‌تر برای رفع علت نشتی کاپ قاعدگی، بعد از واردکردن کاپ، کمی قسمت پایینی کاپ را فشار بدهید و رها کنید یا آن را به چپ و راست متمایل کنید. احساس صدای خفیف هوا یا حباب (هرچند کم) می‌تواند نشانه درست‌قرارگرفتن کاپ باشد. همچنین، بهتر است لبه و سوراخ‌های کوچک روی ریم کاپ (حفره‌های ریزی که به ایجاد خلأ کمک می‌کنند) کاملاً تمیز باشند. 

۴. قرارگیری اشتباه کاپ: ارتفاع و زاویه ورود

برخلاف تامپون که باید نسبتاً عمیق قرار بگیرد، کاپ معمولاً نزدیک به دهانه رحم بهتر عمل می‌کند. البته برای برخی افراد، قرارگیری کمی بالاتر یا پایین‌تر می‌تواند مناسب‌تر باشد و این موضوع نیازمند آزمون و خطاست. اگر کاپ خیلی پایین بماند، ممکن است نشتی رخ بدهد؛ زیرا دهانه رحم در بالاتر از کاپ قرار گرفته و خون اصلاً وارد کاپ نمی‌شود یا بخشی از آن از کنار کاپ رد می‌شود.

برای اینکه کاپ در بهترین زاویه قرار بگیرد، توصیه می‌شود در حالتی که یک پا روی لبه توالت یا چهارپایه‌ای کوتاه قرار دارد، کاپ را به‌سمت پایین و عقب (منتهی به سمت استخوان دنبالچه) وارد کنید. این زاویه کمک می‌کند با فرم طبیعی واژن هماهنگ شوید و احتمال شکل‌گیری مکش کامل افزایش یابد. 

۵. ظرفیت ناکافی در برابر شدت خونریزی

برخلاف نوار بهداشتی یا تامپون که جذب سطحی دارند، کاپ یک محفظه فیزیکی است و ظرفیت ثابتی برای جمع‌آوری خون دارد. اگر جریان خون زیاد باشد و کاپ به‌موقع تخلیه نشود، سرریز شدن آن کاملاً محتمل است. این اتفاق، به‌خصوص در روزهای اول یا دوم قاعدگی که خونریزی شدیدتر است، دیده می‌شود. افرادی که به‌دنبال علت نشتی کاپ قاعدگی هستند ممکن است فکر کنند کاپ مشکل دارد؛ در حالی‌که تنها کافی است در روزهای پرخون‌تر، کاپ را در فواصل زمانی کوتاه‌تر تخلیه کنند یا سراغ مدل‌هایی با ظرفیت بالاتر بروند.

اگر احساس سنگینی یا کشش در ناحیه پایین شکم یا دهانه واژن می‌کنید، ممکن است نشانه پُرشدن کاپ باشد. برخی نیز متوجه حسی شبیه حباب یا صدای خروج هوای اندک در ناحیه واژن می‌شوند. بهتر است در ساعات اوج خونریزی، هر ۴ تا ۶ ساعت یک‌بار کاپ را تخلیه و تمیز کنید. 

۶. جنس و درجه سفتی کاپ

کاپ‌های قاعدگی از مواد سیلیکونی پزشکی، TPE (ترموپلاستیک الاستومر) یا لاستیک ساخته می‌شوند. هر ماده در کنار کیفیت ساخت، ویژگی‌های متفاوتی در انعطاف‌پذیری و سفتی دارد. یک کاپ بیش‌ازحد نرم ممکن است برای برخی بدن‌ها ایدئال نباشد؛ چون به‌سختی باز می‌شود و نمی‌تواند مکش قوی ایجاد کند. ازسوی‌دیگر، کاپ خیلی سفت برای بعضی افراد ایجاد ناراحتی می‌کند و فشار غیرضروری به دیواره واژن وارد می‌کند.

اگر عضلات کف لگن قوی دارید یا ورزشکار هستید، ممکن است کاپ سفت‌تر برایتان بهتر عمل کند؛ زیرا راحت‌تر باز می‌شود و در برابر عضلات قوی، کمتر تغییر شکل می‌دهد؛ اما اگر حساسیت بیشتری دارید یا هنگام ورود اجسام خارجی درد احساس می‌کنید، کاپ نرم‌تر می‌تواند گزینه مناسب‌تری باشد. در همین راستا در مقاله ای با عنوان بهترین مارک کاپ قاعدگی از مجله گروچا به بررسی بهترین ها پرداخته ایم.

۷. اختلالات ناشی از حرکات روده (اجابت مزاج)

گاهی هنگام اجابت مزاج، فشاری به عضلات کف لگن وارد می‌شود که می‌تواند به جابه‌جاشدن کاپ منجر شود و علت نشتی کاپ قاعدگی باشد. به‌ویژه اگر کاپ در جای خیلی پایینی قرار گرفته باشد یا مکش آن چندان محکم نباشد، خروج مدفوع یا حتی زور زدن ساده می‌تواند کاپ را از جای خود تکان بدهد و باعث نشتی موقت شود.

در صورت داشتن یبوست یا نیاز به فشار زیاد در دستشویی می‌توانید پس از اتمام اجابت مزاج، جای کاپ را دوباره بررسی کنید. اگر احساس می‌کنید کاپ جابه‌جا شده است، آن را خارج کنید و مجدداً در زاویه و ارتفاع درست قرار بدهید. برای پیشگیری از خروج ناخواسته کاپ، گاهی پیشنهاد می‌شود کاپ را اندکی بالاتر ببرید تا برای حرکات روده مزاحمتی ایجاد نکند. در مطلب نحوه دستشویی رفتن با کاپ قاعدگی بیشتر راجب این موضوع صحبت شده است.

۸. ضعف عضلات کف لگن و تأثیر بر نگهداری کاپ

ضعف عضلات کف لگن می‌تواند منجر به قرارگیری نامناسب کاپ شود. وقتی این عضلات به‌اندازه کافی قوی نباشند، کاپ در واژن «جا نمی‌افتد» و در طول فعالیت‌های روزمره، تحرک بالایی دارد. 

تمرینات کگل (Kegel) از شناخته‌شده‌ترین روش‌های تقویت عضلات کف لگن هستند. انجام منظم این تمرینات می‌تواند به کنترل و انقباض بهتر این عضلات کمک کند و در نتیجه کاپ در جای خود ثابت‌تر بماند. البته لازم است تمرین را با روش صحیح انجام دهید تا نتیجه مطلوب بگیرید و علت نشتی کاپ قاعدگی را به حداقل برسانید.

۹. لزوم شست‌وشو و پاک‌سازی منظم

کاپ‌ها معمولاً چند حفره کوچک در لبه‌ دارند که برای ایجاد خلأ طراحی شده‌اند. انسداد این حفره‌ها با باقی‌مانده‌های خون یا ترشحات دیگر، مانع ایجاد یا حفظ مکش می‌شود و در نتیجه نشتی رخ می‌دهد. پس لازم است بعد از هربار خالی‌کردن کاپ، از تمیزبودن حفره‌ها مطمئن شوید. 

اگر از کاپ سیلیکونی استفاده می‌کنید، طبق دستورالعمل برند، معمولاً می‌توانید آن را چند دقیقه در آب جوش قرار بدهید تا استریل شود و هیچ باکتری یا آلودگی باقی نماند. 

۱۰. اصول مهم هنگام فعالیت بدنی یا خواب

در زمان ورزش‌هایی مانند یوگا، پیلاتس یا دویدن، عضلات کف لگن درگیر می‌شوند و حرکات بدنی ممکن است باعث تغییر موقعیت کاپ شود. اگر متوجه شدید بعد از ورزش نشتی دارید، شاید بد نباشد قبل‌از شروع ورزش کاپ را خالی کنید و مطمئن شوید به‌درستی چفت شده است. همچنین، استفاده از کاپ کمی سفت‌تر می‌تواند برای افراد بسیار فعال مناسب‌تر باشد.

اگر قصد دارید شب‌ها تا صبح از انواع کاپ قاعدگی استفاده کنید و بیشتر از ۸ ساعت در خواب هستید، بهتر است قبل‌از خواب کاپ را کامل تخلیه و مجدداً جاگذاری کنید. در اولین ساعات پس از بیدار شدن نیز آن را خالی و تمیز کنید. اگر جریان خون شما در شب هم سنگین است، کاپ با ظرفیت بالاتر یا حتی ترکیب کاپ با یک پد قابل‌شست‌وشو می‌تواند خیال‌تان را از نشت شبانه راحت کند.

سخن پایانی 

اگر همه موارد بالا را رعایت کرده‌اید و همچنان علت نشتی کاپ قاعدگی را نمی‌دانید، شاید زمان آن رسیده که مدل یا برند کاپ خود را تغییر بدهید. هر بدنی منحصربه‌فرد است و گاهی لازم است چند برند را امتحان کنید تا بهترین گزینه را پیدا کنید. در صورت امکان، از تجربه دوستانی که سال‌هاست از کاپ قاعدگی استفاده می‌کنند، مشورت بگیرید یا با مراجعه به مشاورین پزشکی، مطمئن شوید مشکل آناتومیکی خاصی وجود ندارد. مهم‌تر از همه اینکه اعتمادبه‌نفس داشته باشید و از آزمون و خطا نترسید؛ زیرا این فرایند برای بیشتر کاربران کاپ امری طبیعی است.

سوالات متداول