کاپ قاعدگی چیست؟ انواع کاپ + مزایا و نحوه استفاده

کاپ قاعدگی وسیله‌ای کوچک، انعطاف‌پذیر و قیف‌ مانند است که درون واژن قرار می‌گیرد و خون قاعدگی را جمع‌آوری می‌کند. برخلاف تامپون یا نوار بهداشتی که خون را جذب می‌کنند، کاپ آن را در مخزنی نگه می‌دارد و به‌دلیل جنس سیلیکونی یا پلیمر پزشکی، با بدن سازگار بوده و احتمال حساسیت کمی دارد. رعایت کامل بهداشت در شست‌وشو و نگهداری کاپ برای جلوگیری از عفونت الزامی است.

در ادامه قصد داریم از تعریف کاپ قاعدگی گرفته تا تاریخچه شکل‌گیری، انواع موجود در بازار، مزایا، معایب، نکات ایمنی و مقایسه با سایر محصولات قاعدگی، همه چیز را درباره این محصول بهداشتی پرطرفدار در بین بانوان بیان کنیم. با ما همراه باشید.

ویژگی‌ها	نوار بهداشتی	تامپون	کاپ قاعدگی
راحتی استفاده	راحتی اولیه بالا	راحتی در حرکت	نیاز به آشنایی با روش استفاده
بوی نامطبوع	ممکن است ایجاد شود	کمتر	کمتر
میزان زباله تولیدی	زیاد	متوسط	بسیار کم
خشکی واژن	ندارد	ممکن است ایجاد شود	اغلب ایجاد نمی‌کند
احتمال سندرم شوک سمی (TSS)	ندارد	وجود دارد (بویژه تامپون‌های جذب بالا)	بسیار نادر
آزادی حرکت	محدود	بالا	بالا
نیاز به تعویض یا تخلیه	هر چند ساعت	هر ۴–۸ ساعت	هر ۸–۱۲ ساعت
سازگاری با محیط زیست	کم	متوسط	زیاد

کاپ قاعدگی چیست؟

اگر می‌پرسید کاپ قاعدگی چیه و کاربرد کاپ قاعدگی چیست؟ باید بدانید که کاپ قاعدگی (Menstrual Cup) وسیله‌ای کوچک، انعطاف‌پذیر و معمولاً به‌شکل یک قیف یا فنجان کوچک است که داخل واژن قرار می‌گیرد و وظیفه آن جمع‌آوری خون قاعدگی است. محصولات متداولی مانند تامپون‌ها خون را جذب می‌کنند؛ ولی کاپ قاعدگی این خون را در مخزن خود نگه می‌دارد تا پس‌از چند ساعت، فرد آن را تخلیه کند. این تفاوت مکانیزم (جذب در مقابل جمع‌آوری) باعث می‌شود کاربران کاپ اغلب با مشکلات خشکی یا تحریک کمتر مواجه شوند.

اما جنس کاپ قاعدگی چیست؟ از نظر جنس مواد سازنده، بیشترین کاپ‌ها از سیلیکون پزشکی تولید می‌شوند که به‌علت سازگاری بالا با بافت بدن و احتمال کم حساسیت، شهرت یافته‌اند. البته مدل‌هایی از جنس لاستیک غیرلاتکس یا ترموپلاستیک الاستومر نیز تولید می‌شوند. مهم‌ترین نکته آن است که برند یا جنسی انتخاب شود که استاندارد و بدون مواد شیمیایی مضر باشد. در موارد نادری که فرد به سیلیکون یا ماده خاصی حساسیت دارد، می‌توان کاپ‌هایی از جنس دیگر را برگزید.

تاریخچه کاپ قاعدگی چیست؟

اما تاریخچه تامپون یا کاپ قاعدگی چیست؟ اگرچه به نظر می‌رسد کاپ قاعدگی محصولی مدرن و تازه‌وارد به بازار باشد؛ اما شواهد نشان می‌دهد اولین تلاش‌ها برای ساخت محصولی مشابه به قرن نوزدهم برمی‌گردد. در سال ۱۸۶۷، اختراعی مشابه یک کیسه لاستیکی متصل به حلقه لاستیکی ثبت شد؛ اما ازآنجاکه تکنولوژی ساخت مواد بهداشتی چندان پیشرفته نبود، استفاده گسترده‌ای از آن صورت نگرفت.

در سال ۱۹۳۷، بازیگری آمریکایی به نام لیونا چالمرز اولین کاپ قاعدگی تجاری را معرفی کرد. طراحی او بسیار به نمونه‌های امروزی شبیه بود؛ اما جنگ جهانی دوم و کمبود لاستیک، به‌همراه سختی استفاده برای بسیاری از زنان، موجب شد این محصول چندان فراگیر نشود. در دهه ۱۹۶۰ نیز تلاشی دوباره صورت گرفت؛ اما همچنان انعطاف و راحتی کافی برای این محصول فراهم نشده بود. با پیشرفت تکنولوژی ساخت سیلیکون پزشکی در اوایل دهه ۲۰۰۰، کاپ قاعدگی دوباره احیا شد؛ این‌بار با طراحی نرم‌تر، راحت‌تر و قابلیت استفاده مجدد به‌مدت چندین سال. همین امر هم موجب گسترش محبوبیت آن در میان بانوان شد و به‌تدریج برندهای مختلفی وارد بازار شدند تا نیازهای گوناگون کاربران را برطرف کنند.

انواع کاپ قاعدگی چیست؟

با توجه به تنوع شکل بدن، میزان جریان خون و سلیقه افراد، کاپ‌های قاعدگی در انواع مختلفی طراحی شده‌اند تا هر کس بتواند مدلی متناسب با نیاز خود بیابد.

براساس اندازه

کاپ‌های کوچک عموماً برای افراد زیر ۳۰ سال، کسانی که زایمان واژینال نداشته‌اند یا جریان خون سبکی دارند، توصیه می‌شوند. این گروه معمولاً اندازه کوچک‌تری دارند؛ درنتیجه وارد کردنشان راحت‌تر است. کاپ‌های بزرگ برای افراد بالای ۳۰ سال، کسانی که زایمان طبیعی داشته‌اند یا جریان قاعدگی سنگین را تجربه می‌کنند، مناسب‌ترند. در برخی برندها، سایز «مینی» یا مخصوص نوجوانان نیز طراحی شده که حتی کوچک‌تر از مدل معمولی کوچک است تا در صورت تنگی کانال واژن یا نگرانی‌هایی مانند پرده بکارت، گزینه مناسبی باشد.

براساس طراحی و شکل

برخی کاپ‌ها دارای دسته یا ساقه‌ای (Stemmed) هستند تا بیرون کشیدنشان آسان‌تر شود. بعضی دیگر بدون دسته‌اند (Unstemmed) که مناسب کسانی است که احساس می‌کنند ساقه، آن‌ها را اذیت می‌کند. در صورت احساس ناراحتی، ممکن است بتوان بخشی از ساقه کاپ را کوتاه کرد.

از نظر فرم ظاهری، برخی کاپ‌ها حالت V شکل دارند و عده‌ای دیگر Bell شکل هستند که نسبتاً گردترند. بعضی برندها حتی طرح‌های خاصی منطبق با انحنای واژن طراحی می‌کنند. افراد با دهانه رحم پایین ممکن است به مدل‌های کوتاه‌تر نیاز داشته باشند تا بیرون‌زدگی کاپ را احساس نکنند. در مقابل، کسانی که دهانه رحم بلند دارند از کاپ‌های بلندتر با دسته کشیده بیشتر بهره می‌برند.

بهترین مارک کاپ قاعدگی

برندهایی همچون لیوافارما، لونت، کاناک، آندیا، حورا، ملونا، لاویا و دیوا کاپ از بهترین مارک‌ کاپ قاعدگی در بازار محسوب می‌شوند.

نحوه استفاده از کاپ قاعدگی چگونه است؟

برای استفاده صحیح از کاپ قاعدگی، لازم است که ابتدا کمی تمرین و آشنایی با ساختار بدن خود داشته باشید. هرچند ممکن است در اولین تجربه کمی استرس داشته باشید؛ اما پس‌از مدتی استفاده، معمولاً به آسانی و بی‌دردسر انجام می‌شود.

آمادگی پیش‌ از استفاده

اول از همه، آمادگی پیش‌از استفاده از کاپ قاعدگی چیست؟ پیش‌از هر چیز، دستانتان را خوب با آب و صابون بشویید تا از انتقال باکتری‌ها یا آلودگی‌ها جلوگیری شود. خود کاپ را هم با آب و صابون ملایم بشویید یا آن را طبق دستورالعمل برند در آب بجوشانید تا ضدعفونی شود. اگر می‌خواهید اولین بار کاپ را داخل واژن قرار بدهید، می‌توانید از روان‌کننده مبتنی بر آب استفاده کنید تا ورود کاپ آسان‌تر شود.

روش‌های قرار‌دادن کاپ در واژن

رایج‌ترین روش تاشدن کاپ، حالت C Fold است؛ یعنی ابتدا بدنه کاپ را پهن و سپس آن را از وسط تا کنید تا شبیه حرف C شود. این حالت سطح مقطع کاپ را کوچک و وارد‌شدن آن را تسهیل می‌کند. برخی افراد ترجیح می‌دهند از روش Punch-down Fold استفاده کنند که باعث می‌شود لبه کاپ حتی جمع‌وجورتر شود. در هر حال، زاویه وارد‌کردن کاپ اهمیت زیادی دارد: بهتر است آن را به‌سمت استخوان دنبالچه هدایت کنید تا به‌درستی در مسیر واژن قرار بگیرد.

پس‌از آنکه کاپ درون واژن قرار گرفت، لازم است مطمئن شوید که کامل باز شده و به دیواره واژن چسبیده است. برای این کار، می‌توانید کمی آن را بچرخانید یا با نوک انگشتان دور لبه‌اش را لمس کنید تا مطمئن شوید هیچ بخشی جمع نشده است.

راهنمای حذف و تخلیه خون از کاپ

برای خارج‌کردن کاپ، مجدداً دست‌های خود را بشویید. در حالتی راحت (مثلاً نشسته روی توالت یا نیمه‌اسکوات) قرار بگیرید و به‌آرامی ساقه یا انتهای کاپ را پیدا کنید. به هیچ‌وجه با کشیدن صرف ساقه تلاش به بیرون آوردن نکنید؛ زیرا باعث مکش و ناراحتی می‌شود. به‌جای آن، انتهای کاپ را اندکی فشار بدهید تا خلاء شکسته شود و سپس آن را پایین بکشید. پس‌از تخلیه محتویات درون توالت، کاپ را با آب ولرم و صابون ملایم بشویید و دوباره وارد کنید. این فرایند را بسته به میزان خون‌ریزی، هر ۸ تا ۱۲ ساعت یک‌بار تکرار کنید.

دستشویی رفتن با کاپ قاعدگی

استفاده از کاپ قاعدگی در دستشویی کاملاً امکان‌پذیر است و نیازی نیست هنگام دفع ادرار یا مدفوع، آن را خارج کنید، زیرا طراحی کاپ طوری است که در کانال واژن قرار می‌گیرد و هیچ تداخلی با مجرای ادرار یا مقعد ندارد.

نحوه استفاده از کاپ قاعدگی در استخر

برای استفاده از کاپ قاعدگی در استخر، ابتدا باید آن را با آب گرم و صابون ملایم شست‌وشو داده و در صورت اولین استفاده، برای ضدعفونی کامل چند دقیقه در آب جوش بجوشانید. پس از شست‌وشوی دست‌ها، کاپ را تا کرده و در موقعیت راحتی داخل واژن قرار دهید و مطمئن شوید به‌درستی باز شده و نشتی ندارد. پیش از ورود به آب، چند دقیقه صبر کنید تا از جای‌گیری صحیح کاپ اطمینان حاصل شود. در صورت عملکرد درست، می‌توانید بدون نگرانی وارد استخر شوید، زیرا طراحی کاپ مانع نشت حتی در هنگام شیرجه می‌شود. پس از شنا نیز باید کاپ را تخلیه، شسته و در صورت نیاز دوباره استفاده کرد و در پایان دوره قاعدگی، آن را ضدعفونی و در محفظه مخصوص نگهداری نمود.

استفاده از کاپ قاعدگی بعد از زایمان

پس از زایمان، به‌دلیل تغییراتی که در ساختار بدن به‌وجود می‌آید؛ از جمله گشادشدن دهانه واژن، ضعف عضلات کف لگن، خشکی واژن یا وجود بخیه در ناحیه پرینه. در نتیجه استفاده از کاپ قاعدگی بعد از زایمان ممکن است با دشواری‌هایی همراه باشد. در چنین شرایطی، توصیه می‌شود حداقل تا پایان دوره خونریزی پس‌ از زایمان (لوچیا) که معمولاً بین ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد منتظر ماند و بعد از آن هم در صورت نیاز، از روان‌کننده‌های مبتنی بر آب برای سهولت استفاده بهره گرفت.

مراقبت و نگهداری از کاپ قاعدگی چگونه انجام می‌شود؟

نحوه نگهداری کاپ قاعدگی، تأثیر مستقیمی بر سلامت شخصی دارد؛ چراکه تماس مستقیم با بافت واژن می‌تواند در صورت آلودگی، منجر به عفونت شود؛ پس برای آنکه با اطمینان از کاپ استفاده کنید، توجه به چند نکته ساده کافی است.

روش‌های تمیز کردن

اما روش‌های تمیز‌کردن کاپ قاعدگی چیست؟ پس‌از هر بار تخلیه، کاپ را ابتدا با آب سرد آبکشی کنید تا خون باقی‌مانده از بین برود؛ سپس می‌توانید با آب گرم و صابون بدون عطر شست‌وشو بدهید. برخی کمپانی‌ها شوینده‌های مخصوص کاپ تولید می‌کنند؛ اما ضروری نیست و صابون ملایم هم معمولاً کفایت می‌کند.

پس‌از اتمام دوره قاعدگی، توصیه می‌شود کاپ را ضدعفونی کنید؛ متداول‌ترین راه، جوشاندن در آب است. کافی است یک قابلمه را پر از آب کنید و اجازه بدهید کاپ سه تا پنج دقیقه در آن غوطه‌ور بماند. برخی افراد برای ضدعفونی از قرص‌های استریلیزاسیون یا استریلایزر کاپ قاعدگی استفاده می‌کنند که مخصوص این کار است.

استفاده از استریلایزر کاپ قاعدگی

استریلایزر کاپ قاعدگی چیست؟ استریلایزر دستگاهی کاربردی و بهداشتی است که برای ضدعفونی و پاک‌سازی کامل کاپ قاعدگی پس از هر بار استفاده طراحی شده است. این دستگاه با بهره‌گیری از روش‌هایی مانند بخار آب، جوشاندن یا اشعه فرابنفش (UV)، به‌طور مؤثری انواع باکتری‌ها، قارچ‌ها و دیگر میکروارگانیسم‌های مضر را از سطح کاپ حذف می‌کند. استفاده از استریلایزر، ایمنی و بهداشت کاپ را برای دفعات بعدی مصرف تضمین می‌نماید و از بروز عفونت‌های احتمالی جلوگیری می‌کند.

ذخیره‌سازی برای استفاده بعدی

یکی از مزیت‌های کاپ این است که پس‌از شست‌وشو و ضدعفونی در پایان دوره، می‌توانید آن را در یک کیسه نخی یا پارچه‌ای که امکان تهویه دارد نگهداری کنید. ظرف‌ها یا کیسه‌های پلاستیکی که هوا در آن‌ها جریان پیدا نمی‌کند، ممکن است باعث رشد باکتری یا ایجاد بوی نامطبوع شوند. بهتر است کاپ را در جای خشک و خنک و دور از نور مستقیم خورشید قرار بدهید تا کیفیت و انعطاف آن حفظ شود.

مزایای استفاده از کاپ قاعدگی

بسیاری از بانوان که به تازگی با کاپ قاعدگی آشنا شده‌اند، تمایل دارند بدانند فواید کاپ قاعدگی چیست و چرا باید آن را جایگزین تامپون یا پد کنند.

اقتصادی بودن

جالب است بدانید که طبق گفته وب‌سایت boots.com:

While a box of tampons or pads may be cheaper in a single purchase, they can actually be much more costly – even in the short term,” she adds. “Many reputable cup brands sell for the price of around three to four boxes of tampons or pads. The cost savings can add up quickly.

«درحالی‌که قیمت یک بسته تامپون یا نوار بهداشتی ممکن است در لحظه ارزان‌تر به نظر برسد؛ اما در واقع می‌توانند در کوتاه‌مدت نیز هزینه‌های بسیار بیشتری داشته باشند. بسیاری از برندهای معتبر کاپ قاعدگی با قیمتی معادل سه تا چهار بسته تامپون یا نوار بهداشتی عرضه می‌شوند. این صرفه‌جویی در هزینه خیلی زود خودش را نشان می‌دهد.»

دوستدار محیط‌زیست

معنای دوستدار محیط‌زیست بودن کاپ قاعدگی چیست؟ کاپ قاعدگی یک محصول چندبارمصرف است که تا چندین سال قابلیت استفاده دارد. این بدین معناست که حجم زباله‌های بهداشتی یک‌بارمصرف مانند تامپون و پدهای سلولزی یا پلاستیکی به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد. همچنین، چون کاپ از سیلیکون یا مواد قابل‌بازیافت تولید می‌شود، بار سنگینی بر روی محیط‌زیست تحمیل نمی‌کند.

ظرفیت بالاتر و مدت‌زمان طولانی استفاده

برخلاف تامپون که با پر‌شدن یا حداکثر هر ۴ تا ۸ ساعت باید تعویض شود، کاپ قاعدگی می‌تواند بسته به میزان خون‌ریزی، ۸ تا ۱۲ ساعت در جای خود باقی بماند. این مزیت به کاربر اجازه می‌دهد در طول روز یا حتی هنگام خواب شبانه، کمتر نگران تعویض باشد و آزادی عمل بیشتری داشته باشد.

کاهش بو و تحریکات

ازآنجاکه خون درون کاپ با هوا تماس مستقیم ندارد، بوی نامطبوع معمولاً به‌صورت قابل‌ملاحظه‌ای کمتر از زمانی است که از پد استفاده می‌شود. همچنین رطوبت ناحیه تناسلی کمتر تغییر می‌کند و درصد خشکی بافت واژن (که گاهی با تامپون رخ می‌دهد) کاهش می‌یابد.

عوارض استفاده از کاپ قاعدگی

هر محصولی در کنار مزایای خود، کاستی‌ها و چالش‌هایی هم دارد. کاپ قاعدگی نیز از این قاعده مستثنا نیست.

مشکلات درج و حذف در اوایل استفاده

بسیاری از افراد در استفاده اول دچار اضطراب و ناآشنایی می‌شوند. وارد‌کردن کاپ ممکن است در ابتدا سخت یا همراه با مقداری ناراحتی باشد. خروج کاپ نیز ممکن است منجر به ریختن خون یا حس ناخوشایندی شود، به‌خصوص اگر مهارت شکست مکش را نداشته باشید. بااین‌حال، بیشتر استفاده‌کنندگان گزارش می‌کنند که پس‌از چند بار تمرین و یادگیری حالت بدنی مناسب، این فرایند خیلی آسان‌تر و سریع‌تر می‌شود.

خطر نشت

اگر کاپ به‌درستی باز نشود، زاویه ورود اشتباه باشد یا سایز کاپ قاعدگی مناسب بدن فرد نباشد، ممکن است خون نشت کند. افراد با دهانه رحم خیلی بلند یا خیلی کوتاه نیز گاهی مجبور می‌شوند انواع کاپ قاعدگی را امتحان کنند تا به سایز دقیق برسند.

برای پیشگیری از نشتی کاپ قاعدگی، ضروری است که کاپ به‌درستی در محل قرار گیرد، به‌طور کامل باز شود، اندازه مناسب با بدن انتخاب شود و سوراخ‌های تهویه آن تمیز باشند. همچنین عواملی مانند انتخاب جنس باکیفیت، تقویت عضلات کف لگن، دقت در زاویه و عمق ورود کاپ، و تخلیه به‌موقع آن به‌ویژه در زمان خون‌ریزی شدید یا فعالیت بدنی زیاد، نقش مهمی در جلوگیری از نشتی دارند.

احتمال حساسیت یا تحریک

حساسیت به کاپ قاعدگی چیست؟ در مواردی نادر، ممکن است فرد به ماده سازنده کاپ حساسیت داشته باشد یا بر اثر اصطکاک حین واردکردن، تحریک پوستی تجربه کند. راه‌حل این است که اولاً از کاپ‌هایی استفاده شود که گواهی سیلیکون پزشکی معتبر دارند، ثانیاً وارد‌کردن کاپ با روان‌کننده یا مرطوب‌کردن لبه کاپ با آب انجام بگیرد.

نیاز به مراقبت‌های بهداشتی دقیق

استفاده صحیح و ایمن از کاپ قاعدگی مستلزم رعایت چند اصل ساده بهداشتی است. اول از همه، حتماً در فواصل زمانی حداکثر ۱۲ ساعته کاپ را تخلیه کنید. نگهداری بیشتر می‌تواند احتمال رشد باکتری و ایجاد بوی نامطبوع را افزایش بدهد. دوم آنکه، هربار پیش و پس‌از دست‌زدن به کاپ، دست‌ها را با دقت بشویید.

برخلاف برخی شایعات، مطالعات نشان می‌دهد کاپ قاعدگی الزاماً خطر سندرم شوک سمی (TSS) را نسبت به تامپون بیشتر نمی‌کند و حتی ممکن است کمتر باشد. بااین‌حال، رعایت بهداشت و نشانه‌های هشداردهنده (مانند تب ناگهانی، سرگیجه و بثورات پوستی) همیشه ضروری است. در صورت بروز هرگونه عفونت، درد غیرعادی یا حساسیت شدید، بهتر است کاپ را موقتاً کنار بگذارید و با پزشک خود مشورت کنید.

سندروم شوک سمی و کاپ قاعدگی

مطالعات نشان داده است که استفاده نادرست از محصولات قاعدگی به ویژه کاپ قاعدگی و تامپون می‌تواند با افزایش احتمال رشد باکتری استافیلوکوکوس اورئوس همراه باشد. این باکتری در صورت ورود به جریان خون می‌تواند منجر به سندروم شوک سمی شود.

در برخی شرایط خاص مانند پس‌از زایمان یا جراحی‌های واژینال، بهتر است پیش‌از استفاده از کاپ قاعدگی با متخصص مشورت کنید. افرادی که از IUD (دستگاه داخل رحمی) استفاده می‌کنند نیز می‌توانند بدون مشکل از کاپ بهره‌مند شوند؛ اما لازم است هنگام خارج‌کردن کاپ، دقت کنند و مکش را به‌آرامی از بین ببرند تا نخ IUD آسیب نبیند یا جابه‌جا نشود.

مقایسه کاپ قاعدگی در برابر تامپون و نوار بهداشتی

تامپون و نوار بهداشتی سال‌هاست به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. نوار بهداشتی، راحتی خاص خود را دارد؛ اما ممکن است ایجاد بوی نامطبوع کند و حجم زباله بالایی تولید کند. تامپون از نظر آزادی حرکت بهتر از پد عمل می‌کند؛ ولی می‌تواند واژن را خشک کند و احتمال سندرم شوک سمی را (به‌ویژه در تامپون‌های با قدرت جذب بالا) افزایش بدهد. کاپ قاعدگی گزینه‌ای میان این دو است؛ نه زباله بالایی تولید می‌کند و نه اغلب خشکی واژن ایجاد می‌کند. تنها نکته آن است که باید با قلق استفاده و شست‌وشوی منظمش آشنا باشید.

سخن پایانی

گفتیم که کاپ قاعدگی چیست. این وسیله راهکاری نوآورانه و سازگار با محیط‌زیست برای دوران قاعدگی است که ممکن است بسیاری از مشکلات رایج پد و تامپون را کاهش بدهد. اگر آشنایی کافی و اصول بهداشتی در استفاده رعایت شود، کاپ می‌تواند به گزینه‌ای راحت، اقتصادی و مطمئن تبدیل شود. درعین‌حال، همیشه انتخاب نهایی به سلیقه و شرایط فردی شما بستگی دارد.

منابع: healthline.com, webmd.com, mayoclinichealthsystem.org

سوالات متداول